Đặc biệt, những ngày gần đây, thị trường cà phê đã xảy ra diễn biến chưa từng có trong tiền lệ với bước giá lên xuống mỗi ngày chênh lệch quá cao khiến nhiều DN trở tay không kịp. Nguyên nhân chính đã được xác định. Vì vậy, các DN sớm phải ngồi lại với nhau tìm giải pháp phù hợp.

 Ông Văn Thành Huy -Chủ tịch HĐQT kiêm TGĐ Cty cổ phần đầu tư XNK Đăk Lăk cho biết: Kể từ cuối quý 3/2008 đến nay giá cà phê có xu hướng đi xuống, từ khoảng 1.800 USD/tấn xuống còn 1.500 USD/tấn. Tại Tây Nguyên, giá cà phê nhân xô cũng tuột dốc, từ 34.000 – 35.000 đồng/kg xuống còn 25.000 đồng, thậm chí có thời điểm xuống 22.000 đồng/kg. Chính vì vậy, không chỉ có các DN XK làm ăn thua lỗ mà ngay cả người trồng cà phê cũng gặp không ít khó khăn.

Lãnh đạo một Cty Xuất nhập khẩu cà phê ở Tây Nguyên ở cho biết: Giá xuống thấp cùng với sức tiêu thụ kém nên việc xuất khẩu của Cty bị ảnh hưởng khá lớn. Trong quý 1/2009, Cty chỉ xuất được 50.000 tấn, khoảng 80% chỉ tiêu. Còn Cty Xuất nhập khẩu 2-9 (Đăk Lăk), trong quý 1, dù sản lượng xuất khẩu tăng 20% so với năm ngoái (34.300 tấn cà phê nhân) nhưng kim ngạch chỉ đạt 53 triệu USD, giảm 20%.

Cùng với những khó khăn về thị trường, giá cả... thời  tiết xấu cũng là một nguyên nhân khiến việc kinh doanh cà  phê gặp khó. Sản lượng cà phê của VN ước tính giảm 1,3 triệu bao, xuống còn 18,4 triệu bao trong vụ 2009/2010 này do mưa lớn, cây ra hoa thất thường và giá nhân công tăng cao hơn so với năm trước.

Theo các chuyên gia, trước những biến động của thị trường cà phê, các DN xuất khẩu mặt hàng này phải hết sức thận trọng. Để giảm thiểu rủi ro trong việc ký hợp đồng xuất khẩu cà phê trong 6 tháng cuối năm, các DN khi bán cà phê giao sau cần nhận định sát về thị trường, nếu xu hướng giá tăng thì không nên vội vã ký hợp đồng ngay, nếu xu hướng giá giảm thì phải tìm cách “chốt” giá sớm và có sự phối hợp thông tin với nhau. Các DN cũng nên chú ý tính mức trừ lùi hợp lý với sàn London, tránh để bị ép giá và gây thiệt hại cho mình.

Theo ông Huy, đã từ lâu các DN VN có thói quen chào bán và xuất khẩu cà phê sơ chế theo tiêu chuẩn 13 – 5 – 1 ( thuỷ phần, hạt đen vỡ, tạp chất...) với giá thưòng thấp so với thị trường cùng loại. Ngoài ra, cũng giống như thị trường chứng khoán, các DN vẫn mua,  bán theo tính "bầy đàn", mua bán theo số đông mà ít khi có tính phân tích, tính rủi ro khá cao. Nếu các DN không có những điều chỉnh kịp thời thì khó cạnh tranh với các nước khác.

Với tổng sản lượng xuất khẩu cà phê VN hàng năm từ 900.000 đến 1.000.000 tấn/năm, đạt kim ngạch 1,8 – 2 tỷ USD, nếu các DN cùng phấn đấu xuất khẩu cà phê sạch, chất lượng cao (tạp chất từ 0% đến tối đa là 0,5%, tính lỗi hạt và thuỷ phần không quá 12,5% để được cộng thêm từ 50 USD đến 100 USD/tấn thì chúng ta sẽ thu về lượng ngoại tệ tăng thêm từ 50 triệu USD đến 100 triệu USD. Con số này không những nói lên về giá trị mà còn thể hiện rõ chất lượng – thương hiệu cà phê VN trên thị trường thế giới.

Box: Ông Lương Văn Tự - Chủ tịch VICOFA cho rằng nhiều DN VN bị đưa "vào tròng" là do hoạt động thiếu tính chuyên nghiệp, thiếu liên kết. Thị trường cà phê đang rất bất thường, giá cà phê giảm mạnh tới mức chưa từng thấy. Giá xuất khẩu cà phê VN đã ở mức thấp nhất trong vòng 3 năm qua, ngày 26/6 là 1.195 USD/tấn FOB.

Giá cà phê giảm mạnh là do tình trạng đầu cơ lũng đoạn thị trường, hoàn toàn không tuân theo quy luật cung cầu. Các quỹ đầu cơ đã cố tình bóp méo thị trường để kiếm lợi. Suốt tháng trước, họ tung tin giá cà phê sẽ tăng đột biến, khiến các DN VN đua nhau đầu cơ tích trữ. Nhiều DN vay "nóng" tiền vốn trong ngắn hạn để mua cà phê, nay chịu áp lực buộc phải bán ra thu hồi vốn để trả nợ. Tháng 6/2009, các quỹ đầu cơ trên sàn London ngừng mua để đẩy giá xuống thấp, và lại tung tin rằng giá cà phê từ nay đến cuối năm sẽ tiếp tục giảm mạnh, khiến DN VN đã trót tích trữ cà phê nay buộc phải bán ra. Rất nhiều DN VN đã lâm vào tình trạng như vậy và đang phải chịu lỗ 3-4 triệu đồng/tấn cà phê, nhiều DN mất 100 - 500 triệu đồng trong đợt này.

Hiệp hội Cà phê  - Ca cao VN (VICOFA) đang kêu gọi DN cà phê VN cùng ngồi lại trong một cuộc họp bất thường để tìm giải pháp đối phó.