Song cũng không loại trừ khả năng Thái Lan và Ấn Độ “mở kho” xuất khẩu gạo làm dư cung trong mấy tháng cuối năm 2009, khiến xuất khẩu gạo của Việt Nam có thể lại gặp khó?
Thời điểm để tăng xuất khẩu
Thị trường xuất khẩu gạo thế giới đang có “kẽ hở” khi kho gạo của hai nước vốn được xem là “đại gia” thế giới về xuất khẩu gạo là Thái Lan và Ấn Độ tới nay vẫn “cửa đóng, then cài”. Theo chuyên gia phân tích Nguyễn Đình Bích (Viện Nghiên cứu Thương mại), đây là thời cơ có một không hai cho Việt Nam đẩy mạnh xuất khẩu. Với Thái Lan, chính phủ nước này đang “lúng túng” trong điều tiết việc thu mua và xuất khẩu, Còn Ấn Độ, do vấn đề thời tiết nên đang cân nhắc và xem xét tình hình. Đó chính là lý do mà các hoạt động xuất khẩu gạo của Việt Nam hiện đang rất nhộn nhịp và giá xuất khẩu gạo có xu hướng tăng cao.
Khi cả Ấn Độ và Thái Lan còn “án binh bất động” thìViệt Nam được đánh giá là nhân tố chủ lực trên thị trường xuất khẩu gạo thế giới. Tính đến tháng 6 năm 2009, tổng khối lượng gạo xuất khẩu của Việt Nam đạt 3,6 triệu tấn với kim ngạch 1,5 tỷ USD. Giá gạo xuất khẩu trong tháng 7 của Việt Nam dao động trên dưới 400 USD/tấn. Các doanh nghiệp cũng đã ký kết hợp đồng giao hơn 5 triệu tấn gạo xuất khẩu, tạo điều kiện thuận lợi để bán lượng hàng hoá lớn trong bối cảnh thị trường có khả năng dư cung vụ hè thu và thu đông. Theo chuyên gia Nguyễn Trang Nhung (Trung tâm Thông tin Phát triển Nông nghiệp Nông thôn) thì mặc dù thị trường gạo được đánh giá là ảm đạm trong quý 2 nhưng chính những ngày cuối quý thị trường bất ngờ có sự khởi sắc nhờ những đơn hàng xuất khẩu gạo lớn, tạo nên sự hứng khởi cho cả doanh nghiệp và bà con nông dân.
Thêm một yếu tố mang tính kỹ thuật để Việt Nam nên đẩy mạnh thu mua và xuất khẩu gạo vào thời điểm hiện nay, đó là công tác bảo quản và chất lượng gạo xuất khẩu của ta chưa tốt nên gạo xuất khẩu chưa được gia,nếu có cơ hội xuất thì phải xuất ngay. Cả nước ta hiện đã thu hoạch xong vụ lúa Đông Xuân và đang bắt đầu thu hoạch lúa Hè Thu 2009. Theo tính toán của các chuyên gia thì lượng gạo thu hoạch trong năm nay đủ đáp ứng nhu cầu tiêu thụ trong nước và có dư để xuất khẩu. Bên cạnh đó, ngày 15/6, Chính phủ đã mở chỉ tiêu xuất khẩu gạo cho các doanh nghiệp. Đây được xem là động thái tích cực và hợp lý của Chính phủ nhằm thúc đẩy xuất khẩu gạo nhằm tranh thủ cơ hội giá tốt và thời điểm tốt.
Cuối năm giá gạo giảm?
Xét về lượng, mặc dù đến nay Thái Lan và Ấn Độ chưa có quyết sách rõ ràng trong việc xuất khẩu gạo, tuy nhiên đã có dấu hiệu cho thấy Chính phủ hai nước này sẽ sớm mở kho gạo xuất khẩu. Mới đây, Ấn Độ đã đưa ra chính sách nới lỏng đối với việc xuất khẩu gạo không thơm. Trong khi đó, Thái Lan chuẩn bị tăng xuất khẩu gạo từ các kho dự trữ của nước này, lượng gạo đọng của Thái Lan được ước tính là khoảng 7 triệu tấn và có thể tăng lên trong thời gian tới. Nếu vậy, nguồn cung trên thị trường gạo thế giới sẽ gia tăng đáng kể, công tác xuất khẩu gạo của Việt Nam có thể cũng vì thế mà gặp khó khăn, lượng xuất khẩu theo đăng ký có thể không được như dự kiến.
Chưa kể mối tiềm ẩn từ Indonexia, đây vốn là bạn hàng nhập khẩu quen thuộc của Việt Nam nhưng nhiều khả năng năm nay nước này tự xuất khẩu 2-3 triệu tấn gạo. Trên thị trường gạo thế giới, Indonexia thường xuyên hoán đổi vị trí từ vai trò nhà nhập khẩu sang nhà xuất khẩu và ngược lại, tạo nên những biến động khó lường trên thị trường. Nhớ lại năm 1998, chính Indonexia là nguyên nhân gây ra cơn sốt gạo thế giới khi nước này nhập khẩu tới hơn 6 triệu tấn gạo.
Nhìn từ các con số cụ thể: Diện tích trồng trọt canh tác năm 2009 của thế giới tăng 2%, năng suất dự kiến tăng 1,3% và sản lượng gạo dự kiến tăng 1,04% so với năm 2008. Khi nguồn cung thế giới tăng cùng với nguồn lúa gạo bổ sung trong nước từ việc thu hoạch hai vụ Hè Thu và Thu Đông sẽ làm giá gạo giảm trong tương lai gần.
Vậy nhiều khả năng giá gạo xuất khẩu nửa cuối năm 2009 có thể giảm nhẹ so với nửa đầu năm 2009. Cộng với các yếu tố “thiên thời, địa lợi” đã nêu trước đó, chuyên gia phân tích Nguyễn Đình Bích khuyên các doanh nghiệp nên tranh thủ lúc giá gạo đang tốt như hiện nay đẩy mạnh thu mua để xuất khẩu, không nên găm hàng kỳ vọng thị trường tăng cao hơn. Kịch bản của năm 2008 và nhiều năm trước đã cho thấy, cuối năm lúa gạo dư thừa thì giá sẽ giảm.