Hầu hết các rào cản kỹ thuật này đều có hiệu lực từ đầu năm 2010 khiến nhiều doanh nghiệp, cơ sở sản xuất bị lúng túng.

Siết ngày càng chặt

Xem lại hợp đồng vừa “ký nháy” với các đối tác chuẩn bị cho đơn hàng xuất khẩu quý 1-2010, ông T., giám đốc Công ty cổ phần may TC (TP.HCM), thấy có đến bốn đề nghị của khách đặt hàng yêu cầu nhà sản xuất phải cung cấp giấy kiểm tra về tính an toàn cháy của vải, kèm theo hàm lượng chì trên vải theo tiêu chuẩn mà đạo luật cải thiện tính an toàn cho sản phẩm tiêu dùng Mỹ (Consumer Product Safety Improvement Act - CPSIA) chính thức áp dụng từ tháng 2-2010 cho các sản phẩm dệt may nhập khẩu vào thị trường này.

“Trước đây cũng có một vài khách đặt hàng yêu cầu phải kiểm tra một số tiêu chuẩn kỹ thuật đối với nguyên liệu hoặc sản phẩm hoàn chỉnh. Nhưng bây giờ gần như yêu cầu này đã trở thành bắt buộc”, ông T. nói.

Ông Lê Quốc Ân, chủ tịch Hiệp hội Dệt may VN (Vitas), cho biết kể từ 1-2-2010 dự luật CPSIA yêu cầu các lô hàng nhập khẩu vào Mỹ phải có giấy kiểm tra lô hàng và xác nhận phù hợp với tiêu chuẩn bảo vệ người tiêu dùng Mỹ. Giấy chứng nhận này phải kèm theo hồ sơ lô hàng nhập khẩu và sẽ được hải quan Mỹ kiểm tra trước khi cho thông quan.

“Chắc chắn khi được áp dụng nhà nhập khẩu sẽ yêu cầu nhà xuất khẩu bổ sung giấy xác nhận này. Nếu lô hàng nào nhập khẩu vào Mỹ mà không có giấy này sẽ không được thông quan”, ông Ân khẳng định.

Theo ông Diệp Thành Kiệt - phó chủ tịch Hiệp hội Da giày VN (Lefaso), ngành da giày sẽ chịu tác động rất lớn từ quy định mới này do thị phần xuất khẩu vào Mỹ của ngành giày ngày càng tăng.

“Hiện nay các doanh nghiệp ngành giày đang chào giá cho các đơn hàng mới xuất vào Mỹ đều phải cân nhắc để đưa chi phí phát sinh thêm từ việc kiểm định nguyên liệu. Về nguyên tắc, khách hàng sẽ chịu phần chi phí phát sinh này, nhưng cái khó là phải đàm phán thế nào để đối tác chấp nhận chia sẻ, ông Kiệt phân tích.

Phát sinh thủ tục

Với ngành thủy sản, từ ngày 1-1-2010, các quy định của Ủy ban châu Âu (EC) về thiết lập hệ thống kiểm soát nhằm phòng ngừa, ngăn chặn và xóa bỏ hoạt động khai thác, đánh bắt thủy sản bất hợp pháp (illegal, unreported and unregulated fishing - IUU) cũng bắt đầu có hiệu lực. Theo đó, tất cả lô hàng hải sản khai thác phải có chứng nhận về tính hợp pháp của sản phẩm, phải có chứng nhận tên tàu khai thác, vùng biển khai thác... mới được phép xuất vào thị trường EU.

Theo Hiệp hội Chế biến và xuất khẩu thủy sản VN (VASEP), để đáp ứng các yêu cầu này cần có ít nhất 12 thông tin cần khai báo trong giấy chứng nhận khai thác (tên tàu, tên chủ tàu, số đăng ký của tàu, giấy phép khai thác, mô tả hải sản khai thác được...).

Ông Nguyễn Xuân Nam, giám đốc Công ty thủy sản Hải Vương (Khánh Hòa), cho hay hầu hết doanh nghiệp đều mua nguyên liệu qua các chủ vựa, thương lái chứ không trực tiếp thu mua của ngư dân. “Mỗi chủ vựa lại mua từ hàng chục, hàng trăm tàu thuyền từ nhiều nơi. Vì vậy nếu kê khai đủ nguồn gốc thì mỗi lô hàng có thể phải kèm theo hàng chục giấy tờ” - ông Nam lo lắng.

Tương tự, ông Nguyễn Văn Hòa, tổng giám đốc Công ty CP chế biến hàng thủy hải sản đông lạnh SG Fishco, cho biết ngay tại thị trường châu Âu nhiều nước cũng chỉ thực hiện được luật IUU đối với tàu thuyền có công suất lớn, được trang bị những hệ thống định vị vệ tinh, khai thác trên những vùng biển lớn đã được phân vùng. Trong khi ở VN phương thức đánh bắt của ngư dân chủ yếu nhỏ lẻ và lạc hậu nên chưa có hệ thống giám sát, kiểm soát và chứng thực đáp ứng các điều kiện theo IUU.