Dù năm nay giá cà-phê xuống thấp, giao động từ 24.000-26.000 đồng/kg và nhiều vườn cà-phê mất mùa do mưa nhiều, sâu bệnh phát triển mạnh, nhiều vườn cà-phê đã già cỗi… nhưng do thiếu lao động thu hoạch nên giá thuê nhân công đã tăng cao.

Những ngày trung tuần tháng 10, về các huyện trọng điểm cà-phê của tỉnh Đác Nông như Đác Min, Đác Song, Đác R’lấp và thị xã Gia Nghĩa, thì người dân ở đây đang “chạy đôn, chạy đáo” thuê nhân công thu hoạch. Theo các nông dân Nguyễn Văn Dậu, Đặng Thanh Hùng ở xã Thuận An, huyện Đác Min; Vi Văn Sáng, Đậu Văn Cường ở xã Thuận Hạnh, huyện Đác Song; Nguyễn Thị Thơm, Chu Văn Duẩn ở xã Nhân Cơ, huyện Đác R’lấp… thì mặc dù hiện nay mới vào đầu vụ thu hoạch, nhưng giá thuê nhân công đã đội lên cao hơn những năm trước từ 15.000-30.000 đồng, trung bình 90.000-100.000 đồng/người/ngày, bao luôn ăn uống. Theo dự đoán của những nông dân này nếu vào thời điểm thu hoạch rộ thì giá nhân công sẽ còn tăng cao hơn.

 Tại bến xe Gia Nghĩa, chúng tôi gặp anh Nguyễn Thanh Bằng, ở xã Đác R’moan, thị xã Gia Nghĩa đang chờ tìm người thu hoạch cà-phê. Trò chuyện với chúng tôi, anh Bằng nói trong tâm trạng lo lắng: “Tôi đã chờ ở đây ba ngày rồi, nhưng vẫn chưa tìm được người nào. Các năm trước, giá nhân công rẻ, lại dễ tìm, lúc nào cần chạy xe ra đây là thuê được người ngay. Còn năm nay, mới vào đầu vụ thu hoạch, giá nhân công đã cao, lại không có người để thuê. Không biết khi vào thời điểm thu hoạch rộ tìm đâu ra người đây?”

Về xã Nhân Cơ, huyện Đác R’lấp, việc tìm người thu hoạch cà-phê đang là chuyện “thời sự” của người dân ở đây. Khi chúng tôi vừa đến chợ Nhân Cơ thì cũng lúc này, một chiếc xe khách bắc nam đậu xịch bên đường, năm thanh niên trên xe vừa bước xuống liền bị hàng chục người dân, tài xế xe ôm xúm lại vây quanh hỏi có đi hái cà-phê thuê không. Một thanh niên tên Tài cho biết, các anh quê ở huyện Núi Thành, tỉnh Quảng Nam, vừa qua do cơn bão số 9 tàn phá nặng nề nên các anh rủ nhau lên đây đi hái cà-phê thuê để kiếm tiền về phụ giúp gia đình. Nhưng khi được hỏi các anh lấy tiền công bao nhiêu mỗi ngày? Anh Tài đáp: Nếu thuê từng ngày thì một ngày 90.000 đồng/người, còn nếu thuê cả tháng thì 2,5 triệu đồng/người/tháng. Mặc dù với giá nhân công cao như vậy, nhưng chỉ trong giây lát các anh đã được người dân đồng ý thuê. Ông Hoàng Văn Tuấn, ở xã Đác Wer vừa thuê được người thanh niên tên Tài cho biết: “Gia đình tôi làm được 3 ha cà-phê, hiện nay cà-phê trên rẫy đã chín, nhưng vẫn chưa thuê được người nào để ở giữ. Vì vậy, năm nay giá thuê nhân công có cao hơn năm trước, nhưng cũng phải thuê chứ để kẻ gian hái trộm còn thiệt hại hơn nhiều”.

Về Đác Min, huyện trọng điểm trồng cà-phê của tỉnh Đác Nông, chuyện thuê nhân công hái cà-phê càng “nóng” hơn. Anh Phan Văn Hà ở xã Đác Sắc, cho biết: “Năm nào cũng vậy, đầu vụ thu hoạch là tôi ra bến xe huyện để tìm thuê người, cứ thấy ai vừa xuống xe, mang bao lô là đến hỏi, nhưng đã 5 ngày nay mới thuê được hai người, còn tìm thêm 8 người nữa. Bởi gia đình tôi làm 5 ha cà-phê, bình quân mỗi năm thuê khoảng 15 lao động khỏe mạnh vừa canh giữ vườn cà-phê, vừa thu hoạch. Nhưng năm nay giá nhân công cao quá, từ 90.000-100.000 đồng/người/ngày nên chỉ thuê khỏang 10 người thôi. Thế nhưng vẫn tìm không ra người để thuê. Trong khi đó, vườn cà-phê đang độ chín, cần có người canh giữ và thu hoạch nếu không sẽ bị mất cắp”.

Tại ngã 3 xã Đức Mạnh, huyện Đác Min, mỗi ngày có không dưới 10 người đến tìm thuê nhân công. Anh Trần Thanh Hoàng, một người dân ở xã Đức Minh tâm sự: "Hơn một tuần nay, đây là lần thứ tư tôi lặn lội ra đây tìm thuê nhân công thu hoạch cà-phê, nhưng hiện nay vẫn chưa tìm được người nào. Do khan hiếm nhân công nên giá thuê mấy ngày qua đã đẩy lên quá cao, trung bình 90.000 đồng/người/tháng, cao hơn năm trước 20.000 đồng/người/ngày. Biết vậy, nhưng đành chấp nhận, người ta sao mình vậy, chứ kỳ kèo thì không thuê được người, trong khi vườn cà-phê đã chín, không may bị kẻ gian hái trộm thì còn thiệt hại hơn nhiều!”

Chủ tịch UBND huyện Đác Min Lữ Chí Cường cho biết: Toàn huyện hiện có 18.420 ha cà-phê kinh doanh, sản lượng năm nay ước đạt trên 40 nghìn tấn. Để thu hoạch hết sản lượng cà-phê này, ngoài lao động là người địa phương, huyện cần thêm từ 2-3 vạn lao động mùa vụ ngoài tỉnh.

Hiện nay đã bắt đầu bước vào vụ thu hoạch, nhưng lao động tỉnh ngoài đến vẫn chưa nhiều. Do thiếu lao động mùa vụ nên giá nhân công năm nay tăng cao hơn so với năm trước từ 15%-30%.

Điều đáng lo nhất hiện nay là do chưa thuê được nhân công để giữ vườn cà-phê, nhiều người dân sợ bị kẻ gian hái trộm nên đã thu hoạch cà-phê xanh. Vì vậy, để bảo vệ vườn cà-phê cho nông dân, UBND huyện đã yêu cầu chính quyền các xã, thị trấn phối hợp với công an huyện, huyện đội, các đồn biên phòng đứng chân trên địa bàn và các ngành liên quan triển khai các phương án bảo vệ vườn cà-phê cho nông dân; nghiêm cấm các đại lý, các tổ chức, hộ gia đình, cá nhân thu mua cà-phê quả tươi xanh, non trước khi vào thời điểm thu hoạch rộ, nếu vi phạm sẽ bị xử lý nghiêm khắc kể cả việc tịch thu và tiêu huỷ sản phẩm không đạt chất lượng hàng hoá theo quy định; tăng cường công tác quản lý nhân hộ khẩu theo Luật Cư trú; tuyên truyền, vận động, hướng dẫn nhân dân thay đổi thói quen thu hái cà-phê đồng loạt với tỷ lệ quả xanh nhiều hơn quả chín bằng việc thu hái đúng kỹ thuật theo tiêu chuẩn ngành 10TCN 100-88 kết hợp với các biện pháp bảo quản tốt sau thu hoạch để có sản phẩm cà-phê nhân đáp ứng tốt với tiêu chuẩn TCVN4193:2005…