Ngày 13-4 vừa qua, Chính phủ ban hành Quyết định số 481 về hỗ trợ tạm trữ cà-phê niên vụ 2009-2010; thực hiện hỗ trợ trực tiếp cho hộ nông dân sản xuất cà-phê thông qua đại diện hợp pháp là Hợp tác xã, Hội Nông dân, được bảo đảm có lãi 30%. Các tổ chức tín dụng bảo đảm cho doanh nghiệp vay đủ vốn tương ứng với số lượng cà-phê mua tạm trữ được phân bổ. Doanh nghiệp cam kết thu mua cà-phê của nông dân với giá tối thiểu bằng giá sàn do Ủy ban nhân dân tỉnh công bố, bảo đảm nông dân có lãi tối thiếu 30%.

Hiệp hội Cà-phê ca-cao Việt Nam cho biết, sau hai tháng triển khai, đến thời điểm này, các doanh nghiệp mới chỉ mua được hơn 10 nghìn tấn, trong tổng số 200 nghìn tấn cà-phê dự kiến mua và có khả năng không đạt số lượng đề ra do giá cà-phê trên thị trường tăng cao. Trong khi đó, sáu tháng đầu năm cả nước đã xuất khẩu hơn 600 nghìn tấn cà-phê, trị giá hơn 700 triệu USD, giảm 15% về lượng và 20% về giá trị so với cùng kỳ năm 2009 và dự kiến giá trị xuất khẩu cà-phê năm nay chỉ đạt 1,1 tỷ USD, giảm 40% so với năm 2009. Một số doanh nghiệp được chỉ định mua cà-phê tạm trữ vẫn chưa tiếp cận được nguồn vốn từ ngân hàng.

Theo nhiều đại diện doanh nghiệp thì buôn bán cà-phê không tuân theo một quy luật cung-cầu, mà nó ảnh hưởng rất nhiều trong lĩnh vực tài chính. Chúng ta kinh doanh cà-phê nhưng không chủ động được vốn, ảnh hưởng lớn đến khâu mua, bán. Hiện nay, khó khăn nữa là các nhà kinh doanh cà-phê ở nước ngoài đang xâm nhập vào thị trường Việt Nam, họ đã đến tận gốc của cây cà-phê và họ có một thế mạnh hơn hẳn ta là vốn và thị trường.

Theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, cả nước hiện có hơn 530 nghìn ha cà-phê, sản lượng hằng năm từ 755 nghìn đến một triệu tấn nhân cà-phê. Tuy nước ta có sản lượng cà-phê Robusta lớn nhất thế giới, nhưng không có khả năng chi phối giá cả thị trường. Nguyên nhân là do ngành cà-phê chưa thiết lập được hệ thống chế biến, tiêu thụ, xuất khẩu mang tính chuyên nghiệp, phụ thuộc 26 đầu mối là các hãng và doanh nghiệp nước ngoài mua trực tiếp. 168 doanh nghiệp xuất khẩu cà-phê thiếu chia sẻ thông tin, không thống nhất được với nhau về phương thức tiêu thụ, giá cả xuất khẩu, tranh mua, tranh bán. Vì vậy, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn kiến nghị Chính phủ thành lập Ban điều phối Quốc gia Cà-phê Việt Nam, với nhiệm vụ tham mưu giúp Chính phủ ban hành, thực hiện các cơ chế chính sách, theo dõi tình hình diễn biến giá cả, điều hành hoạt động xuất khẩu cà-phê có hiệu quả và kịp thời. Trong cơ chế thị trường, không thể dùng các biện pháp điều chỉnh theo hướng áp đặt. Nhưng thông qua hiệp hội và các chính sách đặc biệt về vốn, tạm trữ khi giá thấp..., có sự phối hợp chặt chẽ với các ban, ngành, chúng ta sẽ tạo được sức mạnh và từng bước chủ động về thị trường giá cả.

Ngoài ra, phần hỗ trợ trực tiếp cho nông dân tốt hơn là để các doanh nghiệp, ngân hàng cho vay bằng thế chấp cà-phê. Chính phủ nên hỗ trợ doanh nghiệp, nhất là vấn đề tỷ giá USD, để các doanh nghiệp xuất khẩu cà-phê có thể tính toán dài hạn, ổn định. Trước mắt, các doanh nghiệp cần dự báo chính xác thị trường, có sự phối hợp tốt và có chiến lược cụ thể để tránh rủi ro trong thời gian tới.