Ảnh hưởng sự cố tràn dầu tới tôm đánh bắt từ vùng Vịnh Mexico

Sự việc nổ dàn khoan dầu Deepwater Horizon trên vịnh Mexico ngày 20/4/2010 đã gây thiệt hại lớn cho hoạt động đánh bắt tôm và hàu, hai loại thủy sản đánh bắt chính của Mỹ tại vùng này. Đến tháng 6/2010, 32% diện tích các vùng nước đánh bắt tôm tại vùng vịnh Mexico đã bị cấm do các nhà chức trách lo ngại dầu lan làm ảnh hưởng đến chất lượng vệ sinh của tôm đánh bắt.

Lệnh cấm đã khiến cho nguồn cung tôm biển đánh bắt tại vùng vịnh giảm sút nghiêm trọng, đẩy giá lên cao. Đến đầu tháng 6/2010, giá tôm các loại từ vịnh Mexico đã tăng từ 40 – 45% so với thời điểm tháng 1 và khoảng 30% so với thời điểm tháng 4, khi sự cố tràn dầu xảy ra.
Giá tôm U12 từ vùng vịnh, USD/pound, năm 2009 và 5 tháng đầu năm 2010



Nguồn: Bộ thương mại Mỹ

Mức tăng giá mặc dù rất mạnh nhưng điều đáng nói là, cuối năm 2009 – đầu năm 2010, giá tôm đánh bắt tại vùng vịnh đang ở quãng giá thấp nhất trong vòng 1 năm. Hai nguyên nhân quan trọng dẫn tới sự giảm giá các mặt hàng tôm đánh bắt là ảnh hưởng của cuộc khủng hoảng kinh tế và sự cạnh tranh mạnh từ các mặt hàng tôm nhập khẩu mà người tiêu dùng Mỹ đang ngày càng ưa chuộng. Với tỷ trọng chiếm không nhiều, khoảng 8% tổng tiêu dùng tôm của Mỹ, có thể nói sự tăng giá tôm đánh bắt từ vịnh Mexico tăng liên tục từ đầu năm 2010 đến nay xuất phát từ nguyên nhân chủ yếu là giá tôm đã xuống mức thấp, đang trên đà phục hồi và được tiếp sức bởi sự kiện tràn dầu trên vịnh Mexico. So với mặt bằng giá tôm vùng vịnh trong nửa năm đầu năm 2009, mặt bằng giá tôm nửa đầu năm 2010 chỉ cao hơn khoảng 10 – 15%.
Do thiếu hụt nguồn cung tôm từ vịnh Mexico, người mua đang tìm kiếm nguồn sản phẩm thay thế từ vùng biển phía Tây Mexico. Do cầu tăng, giá tôm từ bờ biền phía Tây Mexico cũng tăng. So với trước thời điểm xảy ra sự cố tràn dầu, đến tháng 6/2010, giá tôm từ bờ Tây Mexico tăng khoảng 15 – 20%; nhưng so với mức giá trung bình 6 tháng đầu năm 2009, mức giá trung bình 6 tháng đầu năm 2010 hầu như không thay đổi.

Nhập khẩu tôm của Mỹ những tháng đầu năm 2010

Bốn tháng đầu năm 2010, tổng lượng nhập khẩu tôm của Mỹ đạt 147,9 ngàn tấn, giá trị đạt 1,03 tỷ USD; giảm 4% về lượng và 2,5% về giá trị so với cùng kỳ năm 2009. Kể từ khi sự cố tràn dầu xảy ra, cùng với tín hiệu phục hồi kinh tế và nguồn cung giảm, giá các loại tôm nhập khẩu vào thị trường Mỹ đã tăng khoảng 5 – 10%.

Nhập khẩu tôm của Mỹ từ Thái Lan, nước chiếm thị phần lớn nhất trong mặt hàng tôm nhập khẩu của Mỹ, tăng 16,4% về lượng và 15,5% về giá trị. Trong khi đó, nhập khẩu tôm của Mỹ từ Việt Nam giảm 3,3% về lượng, tăng 2,3% về giá trị. Mặc dù cùng chịu áp lực giảm giá do ảnh hưởng của khủng hoảng kinh tế nhưng giá tôm Thái Lan xuất khẩu luôn có xu hướng ổn định hơn giá tôm Việt Nam và phục hồi ở mức mạnh hơn so với giá tôm Việt Nam trong những tháng đầu năm 2010. So sánh giá tôm hùm bóc vỏ, trừ đuôi chế biến – mặt hàng có mức giá khá tương đồng với giá tôm đánh bắt từ vùng vịnh Mexico - của Thái Lan và Việt Nam vào Mỹ 5 tháng đầu năm 2010, cùng với mức tăng lượng và giá trị xuất khẩu chung, có thể thấy rằng người Thái tận dụng thời kỳ phục hồi kinh tế và ít nhiều hiệu ứng giá tôm từ vụ tràn dầu vịnh Mexico tốt hơn người Việt.

Giá tôm hùm bóc vỏ, trừ đuôi chế biến của Thái Lan và Việt Nam vào Mỹ năm 2009 và 5 tháng đầu năm 2010 (USD/pounds)



Nguồn: Bộ thương mại Mỹ

Cùng với sản lượng tôm của Việt Nam có thể giảm do suy giảm nuôi trồng, có thể nói trong ngắn hạn, Việt Nam khó có thể tận dụng tất cả cơ hội đang mở ra trên thị trường tôm nhập khẩu của Mỹ trong ngắn hạn.

Cơ hội cho tôm Việt Nam sau sự cố tràn dầu?

Vụ tràn dầu tại vịnh Mexico được xem là vụ tràn dầu gây hậu quả nghiêm trọng nhất từ trước đến nay và thời gian khắc phục sự cố hiện vẫn chưa được xác định. Do đó, những ảnh hưởng về sản lượng đánh bắt tôm trong vụ đánh bắt thứ hai kéo dài từ tháng 8 đến tháng 12 hàng năm khó đánh giá chính xác. Tuy nhiên, do những ảnh hưởng của sự cố tràn dầu là khó tránh khỏi, nhập khẩu thủy sản để bù đắp sự thiếu hụt nguồn cung nội địa sẽ tăng lên.

Để nắm bắt cơ hội chiếm lĩnh thị phần này, những nhà xuất khẩu cần chú ý hai vấn đề. Thứ nhất, do ảnh hưởng tâm lý tiêu dùng rằng các mặt hàng tôm đánh bắt từ vùng vịnh không đảm bảo vệ sinh an tòan thực phẩm, người tiêu dùng trở nên nhạy cảm hơn với vấn đề này và càng đánh giá cao những sản phẩm an tòan và tiện lợi.

Thứ hai, mặc dù các chuyên gia cho rằng giá tôm đánh bắt từ vịnh Mexico vẫn trong khuynh hướng tăng do nhiều khả năng, về dài hạn, nguồn cung tôm từ khu vực này tiếp tục giảm; nhưng trước sự cạnh tranh của các sản phẩm nhập khẩu, giá tăng sẽ đẩy người tiêu dùng chuyển sang dùng các sản phẩm chất lượng tương đương và giá cả hợp lý hơn. Đây sẽ là cơ hội cho những nhà xuất khẩu tôm nước ngoài cạnh tranh và chiếm lĩnh thị phần 8% mà tôm đánh bắt từ vịnh Mexico hiện đang nắm giữ.

Trong ngắn hạn, người Thái đang thể hiện khả năng nắm bắt thị trường tốt hơn người Việt. Tuy vậy, nếu những nhà xuất khẩu Việt nâng cao hình ảnh về an toàn chất lượng vệ sinh thực phẩm trong mắt người tiêu dùng Mỹ - hiện đang gia tăng lo ngại về chất lượng an toàn thủy sản sau sự cố tràn dầu và chất lượng tôm nuôi nhập khẩu – và duy trì mức giá cạnh tranh, tôm xuất khẩu Việt Nam có thể chiễm lĩnh thị phần cao hơn trên thị trường Mỹ.