Việc Philippines (nước nhập khẩu gạo lớn nhất thế giới) phát đi thông tin sẽ ngừng nhập khẩu gạo từ đây đến cuối năm sẽ gây nhiều bất lợi cho các doanh nghiệp xuất khẩu gạo Việt Nam. Đáng lo là điều này sẽ tác động đến giá thu mua lúa gạo trong nước.

Tạm ngừng nhập vì dư thừa

Nhiều hãng tin quốc tế đã dẫn lời ông Proceso Alcala, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp Philippines, cho biết chấm dứt sự phụ thuộc vào gạo nhập khẩu là thách thức lớn nhất trong kế hoạch thúc đẩy ngành nông nghiệp của Philippines, theo yêu cầu của tân Tổng thống Benigno Aquino.

Kế hoạch này sẽ bao gồm việc kiểm kê đầy đủ các nguồn cung gạo, đánh giá tình hình phát triển thủy lợi, các điều kiện sau thu hoạch, hoạt động tiêu thụ. Ngoài ra, Philippines sẽ tăng cường hỗ trợ tài chính cho nông dân.

Năm 2009, Philippines đã phải nhập khẩu một lượng lớn lúa gạo trong lúc nguồn cung trên thị trường toàn cầu thắt chặt. Bộ Nông nghiệp nước này cảnh báo sản lượng gạo năm 2010 có thể giảm mạnh do hạn hán từ hiện tượng El Nino. Philippines đã nhập khẩu 2,48 triệu tấn gạo trong năm nay và 2,2 triệu tấn trong số này vẫn còn nguyên trong kho, chưa cần đến.

Trước tình hình đó, lãnh đạo Cơ quan Lương thực quốc gia của Philippines (NFA) yêu cầu Tổng Công ty Lương thực miền Nam (Vinafood 2) - nhà cung cấp gạo chính cho nước này hoãn giao hàng số lượng gạo nhập khẩu còn lại trong năm nay đến ngày 30-9 thay vì ngày 15-8.

Tác động tạm ngừng nhập khẩu gạo của Philippines sẽ ảnh hưởng tới giá lúa gạo trong nước. Trong ảnh: Kiểm tra và thu mua lúa gạo tại Công ty Lương thực Trà Vinh.

Một diễn biến khác là Ấn Độ (nước sản xuất gạo lớn thứ hai thế giới) sau một thời gian cấm xuất khẩu lương thực đã có quyết định khởi động lại xuất khẩu.

Ảnh hưởng lớn tới Việt Nam

Ông Huỳnh Công Thành, Giám đốc Công ty Lương thực TP.HCM - đơn vị thành viên của Vinafood 2, cho biết riêng Công ty Lương thực TP.HCM trong năm nay được Vinafood 2 giao xuất khẩu hơn 20.000 tấn sang thị trường này.

Theo ông Thành, nếu Philippines tạm ngừng nhập khẩu gạo, nông dân và doanh nghiệp sẽ gặp khó bởi đây là thị trường chính yếu của Việt Nam. Mỗi năm Việt Nam xuất sang Philippines 1,8-2 triệu tấn. Do đó, nếu Philippines ngưng nhập khẩu chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến việc tiêu thụ lúa gạo hè thu trong năm nay.

Ông Thành cho hay từ trước tới nay, thị trường Philippines được xem như đối trọng để giữ giá mua gạo trong nước cũng như gạo xuất khẩu Việt Nam. Nếu thị trường này ngừng nhập khẩu, doanh nghiệp Việt Nam sẽ mất đi đối trọng khi thương thuyết, ký hợp đồng tại thị trường hợp đồng thương mại.

Tuy nhiên, do đây là hợp đồng giữa hai chính phủ nên đối với các hợp đồng đã ký sẽ bắt buộc phải giao. Có chăng trước diễn biến trên, hai nước nên có biện pháp kéo giãn số lượng hợp đồng đang giao và chưa giao giãn sang năm sau. Bên cạnh đó, trong những năm tới, doanh nghiệp nên đa dạng hóa cơ cấu hợp đồng để ít phụ thuộc vào hợp đồng tập trung. “Nên chăng mạnh dạn khai thác những thị trường thương mại mới được coi là thế mạnh của doanh nghiệp trong nước. Hiện nay tín hiệu vui là một số thị trường thương mại như châu Phi, Iraq đang có dấu hiệu sôi động trở lại” - ông Thành nói.

Thay đổi phương hướng kinh doanh

Ông Nguyễn Trí Ngọc, Cục trưởng Cục Trồng trọt - Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, cho hay thông tin Philippines ngừng nhập khẩu gạo, trong đó có gạo từ Việt Nam thì nhà nước cần kiểm định chính xác để có hướng giải quyết. ông khẳng định Philippines, Malaysia, Indonesia… đều đang có chiến lược giảm nhập khẩu lương thực để tiến tới bảo đảm an ninh lương thực. Đến nay, Cuba được coi là thị trường hợp đồng tập trung trọng điểm nhưng chính phủ Việt Nam cũng đang giúp Cuba dần tiến tới tự túc được lương thực.

Chuyện các nước dần tiến tới tự túc lương thực, theo ông Ngọc thì Việt Nam đã có dự báo từ rất lâu rồi. Cho nên Cục Trồng trọt cũng đã có một số định hướng phát triển trong sản xuất để đáp ứng được nhu cầu trong nước cũng như tạo được xuất khẩu có hiệu quả cao nhất. Cụ thể, ngay từ bây giờ, doanh nghiệp nên thay đổi phương hướng kinh doanh cũng như nhanh chóng tìm kiếm thêm thị trường mới.