Mỹ là thị trường NK cá tra Việt Nam, loài cá có hương vị như cá da trơn nuôi của Mỹ nhưng có giá rẻ hơn và được phổ biến, đặc biệt là cá đông lạnh, do chế biến được nhiều loại. Vì vậy, việc các nhà bảo hộ tấn công cá tra là điều sớm muộn cũng xảy ra. Trước tiên, giới nuôi cá da trơn Mỹ vận động Quốc hội cấm kinh doanh cá tra như một loài cá da trơn. Tuy nhiên, khi biện pháp này không làm giảm nhu cầu tiêu thụ cá, họ lại một lần nữa tìm cách đưa cá tra của Việt Nam trở lại danh sách cá da trơn để chặn đường NK.
Cụ thể, Quốc hội Mỹ đã thông qua Luật Nông nghiệp 2008, quy định chuyển trách nhiệm thanh tra cá da trơn từ Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA) – cơ quan quản lý các loài thủy sản NK – sang Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA), và cho phép USDA xem xét việc đưa cá tra vào chương trình thanh tra mới. Như vậy, các nhà XK nước ngoài phải mất vài năm mới làm quen được với quy định mới của USDA, khác hẳn với chương trình quản lý an toàn thực phẩm mà FDA đang áp dụng. Tất cả chỉ nhằm ngăn chặn NK cá tra.
Tuy nhiên, hiện các nhà làm luật trong Quốc hội Mỹ đang nhìn nhận vấn đề theo một hướng khác. Quan điểm ủng hộ việc không cấp ngân sách cho chương trình thanh tra của USDA - được quy định trong Luật Nông nghiệp 2008 – đang ngày càng tăng cao ở cả hai viện. Tiếp đó, nghị sỹ John McCain và John Kerry cùng với 9 nghị sỹ khác đã lên tiếng yêu cầu xóa bỏ quy định thanh tra mới.
Đây là cơ hội để chính quyền Ôbama có động thái can thiệp. Tháng trước, USDA đã kết thúc chương trình lấy ý kiến cộng đồng về dự luật thanh tra mới và việc đưa cá tra vào định nghĩa cá da trơn, và quyết định cuối cùng sẽ được Bộ trưởng Nông nghiệp Tom Vilsak ký duyệt. Có thể chính phủ Mỹ sẽ chấm dứt bài toán khó này bằng cách kết luận cá tra không phải là cá da trơn và cá NK vẫn tiếp tục nằm trong chương trình quản lý an toàn thực phẩm có hiệu quả cao của FDA.
Hơn nữa, không chỉ tương lai của cá tra bị đe dọa mà cả giới NK Mỹ cũng sẽ bị tổn hại nghiêm trọng nếu USDA được phép thanh tra cá tra. Từ nhiều năm nay, chính quyền Mỹ lập luận rằng các nước cần phải áp dụng các quy định dựa trên cơ sở khoa học thay vì che giấu tư tưởng bảo hộ dưới chiêu bài an toàn thực phẩm. Vì vậy, Mỹ sẽ giẫm vào vết xe đổ nếu đưa cá tra vào diện thanh tra, vì nước này không có bất cứ cơ sở khoa học nào để quyết định thay đổi cơ quan thanh tra. Không có bằng chứng nào cho thấy cá tra NK không an toàn hay chương trình quản lý của FDA hoạt động không hiệu quả. Hơn nữa, Việt Nam hoặc bất kỳ nước nào cũng có thể “trả đũa” bằng cách áp dụng hình thức bảo hộ tương tự, gây bất lợi cho hàng XK của Mỹ. Đó là lý do các tổ chức lớn như Hiệp hội Đậu tương Mỹ, Liên đoàn Sản xuất sữa quốc gia, Liên đoàn Gà tây quốc gia và Hội đồng Ngũ cốc Mỹ phản đối việc định nghĩa lại cá da trơn.
Dự luật thanh tra mới đang được Quốc hội xem xét theo hướng đúng đắn. Vài năm trở lại đây, tuy không phải lúc nào quyết định của chính phủ Mỹ cũng được hoan nghênh, nhưng đây vẫn là một cơ hội tốt để giành thắng lợi nếu Quốc hội vẫn tiếp tục giữ lập trường.
Theo Vasep