Giá sữa hiện tại đã bị đẩy lên cao quá mức một cách phi lý, gấp 2-2,5 lần giá trị thực. Trong khi đó các bà mẹ thì vẫn tin rằng sữa càng đắt tiền càng tốt và uống sữa ngoại giúp trẻ thông minh, cao lớn hơn.

Giá sữa tăng cao phi lý

Theo ghi nhận của PV, giá sữa tháng 9 vừa qua đã tăng từ 4-15% so với trước. Theo đó các loại sữa bột Dutchlady, Friso, Friso Gold, Friso Gold Mum đồng loạt tăng từ 54.000-81.000 đồng/hộp. Chẳng hạn Frisolac 1 lon 900gr tăng 7500 đồng, từ 261.000 đồng lên 268.500 đồng. Hãng XO của Hàn Quốc cũng tăng từ 15.000-30.000 đồng tùy hộp. Điều đáng nói là nguyên nhân của các đợt tăng giá không rõ ràng. Trong khi giá sữa bột thế giới đã xuống mức giảm thấp nhất trong hơn một năm qua, thì tại Việt Nam, thị trường sữa nhập khẩu không giảm mà còn tăng. Đó là một sự phi lý.

Tuy nhiên, theo kiểm tra của Bộ Tài chính thì giá sữa tại Việt Nam luôn cao ngất là do các doanh nghiệp và đại lý sữa đã chi quá nhiều cho quảng cáo, tiếp thị... Khảo sát hồi tháng 6-2011, các yếu tố điện, xăng dầu chỉ tác động phần nhỏ đến giá sữa, trong khi nhiều khoản vượt chi như chi phí tiền lương, chi phí quảng cáo, tiếp thị... của các công ty sữa luôn vượt khung quy định.

Trong một đợt thanh kiểm tra liên ngành về giá sữa tại TP. HCM cũng cho kết quả một số loại sữa có giá bán cho người tiêu dùng đắt gấp 2,5-3 lần giá vốn. Như vậy một hộp sữa 900gr nhập khẩu giá từ 100.000 đồng thì khi bán ra thị trường được đề ở mức 250.000-300.000 đồng. Chi phí quảng cáo, xây dựng thương hiệu và bán hàng của các hãng sữa ngoại đang chiếm phần lớn và được cộng vào chính giá bán của mỗi hộp sữa. Thông thường, các hãng sữa nước ngoài chi phí cho quảng cáo, bán hàng tới trên 30% chi phí kinh doanh; thậm chí có DN con số này lên tới 60-70%.

 Kết quả thanh tra cuối năm 2009 của Bộ Tài chính cho thấy, giá sữa thường được đẩy lên gấp 2-3 lần giá vốn. Nhiều sản phẩm sữa ngoại, nhất là những loại sữa dùng riêng cho trẻ nhỏ, người bệnh còn được đẩy giá cao tới gần 4 lần giá vốn. Đại diện Công ty Vinamilk cho biết: Giá sữa ngoại hiện đang cao gấp 3 lần sữa nội. Cùng sản phẩm sữa ngoại, giá bán ở VN so với một số nước cao hơn từ 20-30%.

Cục Quản lý cạnh tranh (Bộ Công Thương) cũng đã có điều tra chứng minh giá sữa ở Việt Nam cao hơn giá sữa cùng loại ở một số nước trong khu vực từ 60% đến hơn 200%. Các chuyên gia kinh tế cho rằng, giá sữa tăng là ở khâu phân phối, từ lúc kê khai giá sữa nhập khẩu về Việt Nam, nhiều doanh nghiệp nhập khẩu sữa thường chọn cách “bắt tay” với nhà sản xuất kê giá sữa từ nhà sản xuất lên cao hơn mức bình thường, chấp nhận chịu thuế nhập khẩu vào Việt Nam cao hơn rồi cộng thêm các chi phí khác và thổi giá cao ngất ngưởng.

Tâm lý giá cao thì hàng tốt của không ít khách hàng Việt Nam cũng là một trong những tác nhân khiến nhiều hãng sữa nước ngoài thu tiền tỉ nhờ bán sữa với giá “cắt cổ”. Hiện cả nước có khoảng trên 200 doanh nghiệp nhập khẩu sữa nhưng thực tế chỉ có khoảng 4 đến 5 nhãn hiệu thâu tóm từ 80 đến 90% tổng sản lượng bán ra trên thị trường. Chỉ cần sự bắt tay liên minh của các thương hiệu này là thị trường sữa sẽ bị lũng đoạn mà không cơ quan quản lý nào có thể kiểm soát được. TS Vũ Đình Ánh - Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu khoa học Thị trường giá - bày tỏ: “Giá sữa đang tăng rất vô lý, có lúc doanh nghiệp nói giá sữa tăng do giá đường tăng. Phải chăng thành phần chủ yếu để sản xuất sữa là đường?”.

Ngoài các chương trình quảng cáo, truyền thông “hoành tráng” và thường xuyên, các nhãn sữa ngoại còn tận dụng mọi cơ hội để lọt vào tầm mắt của người mua mà việc chi hoa hồng cho phần trưng bày tại các đại lý sữa là một ví dụ. Theo đó, nhiều nhãn sữa ngoại thường cử nhân viên đến từng đại lý, cửa hàng chọn các góc trưng bày đẹp nhất để hợp đồng với người bán. Tìm hiểu tại nhiều đại lý cho thấy, giá trưng bày 1 hộp sữa ở vị trí đẹp dao động từ 10.000 - 12.000 đồng/hộp. Với một kệ hàng khoảng 100-200 hộp, mỗi nhãn sữa ngoại chi tiền trưng bày cho đại lý khoảng từ 1 triệu - 2 triệu đồng/tháng, chưa kể các chi phí khác như chiết khấu % hay các chương trình khuyến mãi. Đó là lý do khiến bất kỳ đại lý sữa lớn nào, các hãng sữa ngoại luôn được trưng bày ở vị trí đẹp nhất, vào giờ cao điểm còn có 2-3 nhân viên trẻ mặc đồng phục phụ bán với chủ cửa hàng. Theo một chủ đại lý sữa, vì có thêm nhân viên của hãng sữa nên gần như không phải thuê thêm người bán. Trong khi đó các hãng sữa nội vì nhiều lý do nên chưa chăm sóc hệ thống phân phối của mình kỹ càng bằng sữa ngoại nên luôn được xếp góc trong cùng.

Quảng cáo sữa - Thổi phồng quá mức

“Cao lớn, khỏe mạnh”, “Trí thông minh vượt trội”, “Hệ miễn dịch hoàn hảo”, đó là những lời quảng cáo sữa khiến cho nhiều bậc phụ huynh nghĩ rằng sữa là loại thực phẩm màu nhiệm mà nếu thiếu con họ sẽ còi cọc, kém phát triển cả về thể chất lẫn tinh thần. Đồng thời sữa hộp tốt hơn sữa mẹ. Đây cũng là một lý do khiến cho tỷ lệ trẻ em được bú sữa mẹ ngày càng giảm.

Theo một thống kê, tại TP, trẻ em được bú sữa mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu đời chỉ chiếm 25-30%. Nhiều bà mẹ tin rằng DHA và ARA giúp trẻ có trí thông minh vượt trội. Lợi dụng đặc tính này, đa số nhà sản xuất đã bổ sung DHA và ARA vào thành phần của sữa và đến lượt mình, các quảng cáo đã khuyếch đại giá trị của những chất này để đánh vào tâm lý tiêu dùng - bà mẹ nào chẳng muốn con mình thông minh. Nào là sữa X sẽ “giúp bé có một trí não phát triển toàn diện”, nào là sữa Y “tăng gấp 4 lần DHA” giúp bé phát triển trí não một cách tối ưu và học tập hiệu quả... Các quảng cáo sữa đã khiến các bà mẹ lầm tưởng rằng DHA và ARA chỉ có trong sữa, rằng cứ uống sữa và chỉ có uống sữa, con mình mới thành thần đồng. Tuy nhiên theo BS Lê Thị Hải, Viện Dinh dưỡng Quốc gia: DHA và ARA có trong rất nhiều loại thực phẩm như: Cá, dầu thực vật, hải sản, trứng. Nếu các bà mẹ ăn nhiều thực phẩm này trong thời gian mang thai cũng như trong giai đoạn cho con bú thì con họ vẫn nhận được đầy đủ DHA và ARA. Thời điểm tiếp nhận 2 chất này tốt nhất đối với trẻ là giai đoạn trong bào thai và con đường hấp thu hiệu quả nhất là qua sữa mẹ. Khi trẻ ngoài 2 tuổi, nếu trẻ không uống sữa công thức nữa nhưng chế độ dinh dưỡng của trẻ giàu các loại thực phẩm kể trên thì trí não của trẻ vẫn phát triển bình thường.

Tại một cuộc điều tra của Hội Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng về tất cả nhãn quảng cáo của các hãng sữa (nội và ngoại) đang có mặt trên thị trường đã cho thấy hầu hết nhãn quảng cáo sữa đều vi phạm pháp luật, trong đó chủ yếu là sữa ngoại. Cụ thể như quy định không cho phép in ảnh em bé 0-12 tháng tuổi trên hộp sữa. Thế nhưng rất nhiều mẫu hộp vẫn in. Thậm chí có hãng còn in ảnh em bé đằng sau cuốn sổ khám, chữa bệnh. Cuộc điều tra cũng cho thấy chất lượng sữa nội và ngoại là như nhau, thậm chí có sữa nội còn có nhiều thành phần dinh dưỡng cao hơn sữa ngoại.

Kiểm soát như thế nào?

Ông Vũ Vinh Phú, Chủ tịch Hiệp hội siêu thị Hà Nội cho biết tại Việt Nam hiện nay, rất nhiều nhà nhập khẩu sữa là tư nhân, chiếm 20-30% thị phần. Do đó, việc kiểm soát hành chính như đăng ký giá, kê khai giá với hàng trăm, hàng ngàn sản phẩm sữa là rất khó khăn. Mặt khác, các cơ quan chức năng vẫn chưa nắm được giá gốc của các sản phẩm sữa nhập khẩu: “Để quản lý giá cả, nếu chỉ dùng biện pháp hành chính là thất bại, nếu có, chỉ nên dùng tối đa 10% thôi, còn chủ yếu là dùng biện pháp kinh tế” - ông Phú cho biết. Giải pháp được đưa ra dựa trên nguyên tắc “lấy hàng hóa áp đảo hàng hóa, lấy giá cả áp đảo giá cả”. Hiệp hội kiến nghị phải yêu cầu các tổng công ty thương mại Nhà nước nhập khẩu sữa. “Với mạng lưới hàng nghìn đại lý sẽ đảm bảo giá sữa không bị các nhà nhập khẩu tư nhân làm mưa làm gió trên thị trường. Với giá bán thấp hơn của các nhà nhập khẩu tư nhân 5-10% thì chắc chắn giá sữa lập tức sẽ xuống ngay”, ông Phú nói.

Như vậy là bất chấp mọi nỗ lực và tuyên bố kiểm soát giá sữa của các cơ quan chức năng, giá sữa trên thị trường vẫn leo thang không ngừng, nhất là các loại sữa nhập khẩu. Căn bệnh tăng giá sữa dường như đang qua mặt các loại thuốc và người tiêu dùng thì vẫn mòn mỏi trông chờ những biện pháp mạnh mẽ, quyết liệt từ các cơ quan quản lý.

Theo Huyền Chi

Báo An ninh Thủ đô