Nguồn: Viện Chính sách và Chiến lược PTNNNT

TỔNG QUAN TÌNH HÌNH THỊ TRƯỜNG

Các nền kinh tế thuộc Eurozone đã suy giảm tăng trưởng tới 11,8% trong quý II/2020, sau khi “cơn bão” Covid-19 hồi đầu năm. Sau khi các quốc gia khống chế được đại dịch, kinh tế châu Âu nói chung và Eurozone nói riêng đã phục hồi tăng trưởng, đạt mức 8,2% trong quý III vừa qua. Tuy nhiên, khi dịch Covid-19 bùng phát mạnh trở lại những tuần gần đây, kinh tế châu Âu lại đối mặt nguy cơ lún sâu vào khủng hoảng. Khu vực đồng tiền chung châu Âu (Eurozone) đang rơi vào suy thoái kép lần đầu tiên trong gần 10 năm, và mặc dù dự kiến gói kích thích tài chính bổ sung lên tới 500 tỷ euro, khả năng phục hồi vào năm 2021 được xem là khó có thể xảy ra. Lạm phát của khu vực Eurozone ở mức tiêu cực trong tháng thứ ba liên tiếp trong tháng 10/2020, do giá năng lượng thấp hơn khoảng 8% so với một năm trước đó. Lạm phát ở 19 quốc gia sử dụng đồng tiền chung euro đã cộng thêm 0,2% so với tháng 9 trong tháng 10, giảm 0,3% so với cùng kỳ năm ngoái, cùng mức giảm hàng năm so với tháng 9 và phù hợp với ước tính ban đầu được công bố vào đầu tháng 11. Trong toàn khu vực Eurozone, lạm phát cao nhất là 1,6% ở Slovakia, tiếp theo là 1,2% ở Hà Lan và 1,1% ở Áo.Mức giảm mạnh nhất ở Hy Lạp là 2,0%, Estonia là 1,7% và 1,5% ở Ireland. Tại các nền kinh tế lớn nhất và lớn thứ ba của khối, Đức và Ý, lạm phát ở mức âm. Lạm phát chỉ tăng 0,1% ở Pháp, nền kinh tế lớn thứ hai của khu vực Eurozone.  Theo các chuyên gia kinh tế tham gia cuộc khảo sát do hãng tin Reuters tiến hành, trong bối cảnh phần lớn các nước châu Âu đang chật vật khống chế tốc độ lây nhiễm tăng đột biến dịch viêm đường hô hấp cấp COVID-19, nền kinh tế Eurozone sẽ giảm 2,5% trong quý cuối cùng của năm 2020 sau khi tăng kỷ lục 12,3% trong quý III. Sang quý I/2021, kinh tế Eurozone được dự báo tăng 0,8%, thấp hơn mức dự báo tăng 1% đưa ra tháng trước. Nền kinh tế Eurozone sẽ phải chứng kiến một cuộc suy thoái kép trong quý IV/2020.

Về xuất khẩu của Việt Nam và EU: Các mặt hàng xuất khẩu chủ yếu của Việt Nam sang EU là thủy sản, hạt điều, cà phê, gỗ và các sản phẩm gỗ. EVFTA chính thức thực thi vào đầu tháng 8/2020 đã tạo ra nhiều cơ hội xuất khẩu cho các sản phẩm nông sản của Việt Nam Kim ngạch xuất khẩu NLTS tháng 10 tăng 14,39 % so với tháng trước, đạt tổng cộng 326 triệu USD, tăng 3,86% so với cùng kỳ. So với tháng 9/2020, hầu hết các mặt hàng có kim ngạch xuất khẩu tăng, đặc biệt là gạo tăng 177%, rau quả tăng 52%, cao su tăng 44%, gỗ và sản phẩm gỗ tăng 38%, hạt tiêu và mây tre đan tăng 27%, chỉ có 3 mặt hàng có kim ngạch xuất khẩu giảm là thịt và các sản phẩm thịt giảm 48%, cà phê giảm 8%, hạt điều giảm 3%. Tương tự, kim ngạch xuất khẩu các mặt hàng hầu hết đều tăng so với cùng kỳ so với cùng kỳ, tăng cao nhất là sản phẩm từ cao su tăng 77%, tiếp đến là chè 66%, gạo 61%, mây tre đan tăng 48%, chỉ có 2 mặt hàng có kim ngạch xuất khẩu giảm so với cùng kỳ là thịt và sản phẩm thịt và hạt điều với mức giảm lần lượt là 60% và 18% (chi tiết tại phụ lục đính kèm).

Vào ngày 20 tháng 11 năm 2020, Ủy ban Châu Âu tuyên bố Bỉ không có bệnh Dịch tả lợn Châu Phi (ASF), một năm sau khi phát hiện lần cuối cùng về bệnh nhiễm trùng ASF. Bỉ trở thành Quốc gia thành viên EU (MS) thứ hai, sau Cộng hòa Séc vào năm 2019, xóa sổ căn bệnh này và lấy lại tư cách xuất khẩu, trong khi 11 nước MS khác của EU tiếp tục chiến đấu với căn bệnh này. Quyết định này của EU mở ra cánh cửa cho các nhà xuất khẩu thịt lợn của Bỉ tìm kiếm sự chấp thuận xuất khẩu sang thị trường nước ngoài, đặc biệt là Trung Quốc và các nước châu Á khác. Ngành công nghiệp thịt lợn của Bỉ đã phải đối mặt với những tổn thất nghiêm trọng trong những năm qua sau khi bùng phát dịch ASF, sự xuất hiện của cuộc khủng hoảng COVID-19 và sự bùng phát của ASF tại thị trường xuất khẩu đầu tiên của họ là Đức.

Bệnh dịch tả lợn Châu Phi, bệnh Cúm gia cầm có khả năng gây bệnh cao và COVID-19 trong các đợt bùng phát dịch chồn ở Châu Âu đang tiến gần đến biên giới Séc. Ủy ban Kiểm soát Dịch bệnh Trung ương của Cộng hòa Séc đã phản ứng bằng cách đưa ra các biện pháp phòng ngừa mới, bao gồm việc thành lập một khu săn bắn tập trung, một khoản thưởng mới cho việc giết lợn rừng và tăng khoản thưởng đã có cho việc báo cáo một phát hiện một con lợn rừng chết.

Bộ Nông nghiệp, Thiên nhiên và Chất lượng Thực phẩm Hà Lan đã báo cáo sáu phát hiện về bệnh cúm gia cầm độc lực cao (HPAI) tại các trang trại gia cầm thương mại ở Hà Lan. Cho đến nay, HPAI chưa được phát hiện trong khu vực sản xuất gia cầm chính ở Tỉnh Gelderland. Tuy nhiên, hai thị trường xuất khẩu thịt gia cầm hàng đầu của Hà Lan là Philippines và Ghana đều đã áp đặt các lệnh cấm thương mại. Trong khi đó, vào ngày 17 tháng 11 năm 2020, Hội đồng Nông nghiệp Thụy Điển đã báo cáo một phát hiện về vi rút cúm gia cầm độc lực cao trên một trang trại gia cầm thương mại. Ngành chăn nuôi gia cầm của Thụy Điển chỉ xuất khẩu một lượng nhỏ thịt gà thịt sang các nước ngoài EU.

 Vào ngày 16 tháng 11 năm 2020, Cơ quan Thú y và Thực phẩm Đan Mạch (DVFA) đã báo cáo phát hiện đầu tiên về vi rút cúm gia cầm độc lực cao (HPAI) tại một trang trại chăn nuôi gia cầm thương mại. DVFA tuyên bố rằng phát hiện HPAI gần đây có nghĩa là xuất khẩu gia cầm và trứng sang một số nước ngoài EU sẽ bị dừng lại trong ít nhất ba tháng. Vào mùa hè năm 2020, các trang trại nuôi chồn hương đầu tiên ở Bắc Jutland đã bị nhiễm coronavirus (COVID19). Để đối phó, chính phủ Đan Mạch đã thiết lập nhiều biện pháp khác nhau để ngăn chặn virus lây lan. Bất chấp những nỗ lực của Chính phủ, vi rút vẫn tiếp tục lây lan và đột biến. Vào đầu tháng 11, vi rút đã lây lan đến 216 trang trại trên khắp Jutland và, theo Viện Y tế Quốc gia, một biến thể có thể lây sang người được xác định là ít nhạy cảm hơn với một loại vắc xin trong tương lai. Do đó, Chính phủ Đan Mạch đã đưa ra quyết định khó khăn khi tiêu hủy toàn bộ đàn chồn của đất nước (khoảng 17 triệu con).

Ba Lan là nhà sản xuất thịt gà tây lớn nhất của Liên minh Châu Âu (EU). Ước tính rằng sản lượng thịt gà tây năm 2020 sẽ tăng một phần trăm so với năm 2019. Đại dịch COVID-19 và dịch cúm gia cầm độc lực cao (HPAI) bùng phát vào đầu năm 2020 đã làm gián đoạn tối thiểu sản lượng thịt gà tây trong nửa đầu năm 2020, nhưng có thể sẽ giảm sản lượng trong nửa cuối năm. Năm 2019, Ba Lan xuất khẩu 227.003 tấn thịt gà tây, trị giá 730 triệu USD. Các thị trường xuất khẩu chính trong EU là Đức, Tây Ban Nha và Anh. Các thị trường chính ngoài EU là Trung Quốc và Ukraine.

Ngành sữa Tây Ban Nha tiếp tục nâng cao hiệu quả bằng cách tăng lượng sữa cung cấp và tỷ lệ sữa trên mỗi con bò. Năm 2020, tổng sản lượng sữa bò của Tây Ban Nha có thể tăng nhẹ lên 7,3 triệu tấn bất chấp cuộc khủng hoảng COVID-19. Trong thời kỳ này, tiêu dùng các sản phẩm sữa của các hộ gia đình Tây Ban Nha tăng mạnh. Tuy nhiên, việc đóng cửa lĩnh vực khách sạn ở Tây Ban Nha và trên toàn thế giới theo các biện pháp liên quan đến COVID-19 đã ảnh hưởng đến nhu cầu trong nước và bên ngoài đối với pho mát có giá trị cao của Tây Ban Nha. Do đó, tổng xuất khẩu sữa của Tây Ban Nha có thể giảm nhẹ vào năm 2020. Tuy nhiên, ngành công nghiệp sữa Tây Ban Nha dự kiến xuất khẩu sẽ phục hồi vào năm 2021.

Vào ngày 13 tháng 11, Ủy ban Châu Âu  đã tiến hành tham vấn cộng đồng về ba trong số các luật liên quan đến khí hậu của mình: Quy chế sử dụng đất, thay đổi sử dụng đất và lâm nghiệp, Quy chế chia sẻ nỗ lực và Chỉ thị về hệ thống buôn bán khí thải của EU. Các đạo luật này đưa ra các mục tiêu ràng buộc về phát thải khí nhà kính đối với tất cả các lĩnh vực của nền kinh tế EU bao gồm lâm nghiệp, nông nghiệp và giao thông. Với Thỏa thuận Xanh châu Âu, Ủy ban muốn sửa đổi các chính sách này và điều chỉnh chúng phù hợp với mục tiêu mới của EU về khí hậu vào năm 2050. Ngoài ra, vào ngày 17 tháng 11 năm 2020, Ủy ban Châu Âu đã tiến hành một cuộc tham vấn cộng đồng về đánh giá của EU của Chỉ thị Năng lượng tái tạo (REDII), theo đó xem xét việc điều chỉnh các mục tiêu REDII với Thỏa thuận Xanh Châu Âu và xem xét các tiêu chí bền vững đối với sinh khối lâm nghiệp đã được REDII đưa ra. Theo Thỏa thuận Xanh Châu Âu, mục tiêu Liên minh Châu Âu trở nên trung hòa về carbon vào năm 2050, mục tiêu hiện tại của EU là năm 2020 giảm 20% lượng phát thải khí nhà kính (GHG) so với mức của năm 1990 và giảm 40% vào năm 2030. Để đạt được mức độ trung tính carbon vào 2050, Ủy ban đã đề xuất giảm phát thải KNK 55% vào năm 2030. Để mà để đạt được mức giảm này, Liên minh Châu Âu sẽ cần tăng sản xuất và tiêu thụ năng lượng tái tạo. Ủy ban Châu Âu sẽ xem xét các tiêu chí về tính bền vững REDII sinh khối rừng để “giảm thiểu rủi ro về khí hậu và môi trường do tăng cường sử dụng các nguồn nhất định cho năng lượng sinh học. Thời hạn tham gia tham vấn đến ngày 9 tháng 2 năm 2021.

Vào ngày 9 tháng 11 năm 2020, Ủy ban Châu Âu áp đặt thuế quan bổ sung đối với danh sách các sản phẩm của Hoa Kỳ trong đó có nhiều mặt hàng nông sản sau phán quyết của WTO đối với các khoản trợ cấp của Hoa Kỳ đối với hãng sản xuất máy bay Boeing.

Ngày 30/11, Eurogroup- nhóm các Bộ trưởng Tài chính của khu vực đồng tiền chung châu Âu (eurozone)- đã đạt đồng thuận về các biện pháp cải cách quan trọng đối với quỹ cứu trợ tài chính của khu vực. Sau khi cải cách, quỹ cứu trợ, được biết đến với tên gọi Cơ chế bình ổn Châu Âu (ESM)[1], sẽ trở thành "cứu cánh tài chính" cho toàn khối sớm nhất là vào năm 2022. Cơ chế này cũng sẽ giúp tăng cường năng lực tài chính của khối cũng như tăng cường quyền giám sát các quốc gia gặp khó khăn.  Các nước thành viên vốn đã thống nhất trên nguyên tắc về việc cải cách ESM, qua đó cho phép mở rộng trách nhiệm của ESM. Sau khi Eurogroup đạt đồng thuận, các biện pháp cải cách ESM sẽ được trình lên cho chính phủ các nước thông qua và các quốc hội phê chuẩn vào năm 2021 để mở đường cho ESM sửa đổi có hiệu lực vào năm 2022.

 IMF cảnh báo kinh tế Eurozone sẽ chứng kiến một cú sốc lịch sử trong năm 2020. Theo đó, tăng trưởng kinh tế của Eurozone sẽ suy giảm 8,3% trong năm nay, một “cú rơi tự do” chưa từng thấy kể từ sau cuộc Đại suy thoái những năm 1930, tốc độ tăng trưởng GDP thực tế năm 2021 là 5,2%. Bên cạnh đó, IMF nhấn mạnh, kịch bản Anh và EU không đạt thỏa thuận thương mại trước ngày 31/12 tới “sẽ làm tăng cái giá phải trả đối với doanh nghiệp và làm đứt quãng các thỏa thuận sản xuất xuyên biên giới đang tồn tại”. Tuy nhiên, giới phân tích cho rằng, dự báo nói trên vẫn tích cực hơn mức dự báo hồi tháng 6 của IMF là suy giảm 10,2%.

Trong khi châu Âu vẫn chưa có giải pháp y tế hữu hiệu nào ngăn chặn đại dịch Covid-19 bùng phát trở lại, IMF cảnh báo nền kinh tế Eurozone sẽ chỉ có thể đạt tăng trưởng 5,2% vào năm 2021, tức là yếu hơn mức 6% trong dự báo trước và thấp hơn 1% so dự báo trước đó của EU. IMF nhận định, tình hình dịch bệnh và kinh tế sẽ còn tệ hơn trong những tháng mùa đông tới. Các nền kinh tế tiên tiến phụ thuộc vào khu vực dịch vụ tiếp tục đối mặt với những thách thức to lớn do đại dịch gây ra. Sự sụt giảm trong chi tiêu của người tiêu dùng cho các hoạt động giải trí, dịch vụ ăn uống và du lịch là nguyên nhân dẫn đến phần lớn nhu cầu tiêu dùng giảm. Tỷ lệ tiết kiệm tiếp tục duy trì trên mức trước đại dịch, báo hiệu thận trọng tâm lý của người tiêu dùng. Tỷ lệ tiết kiệm cao có tiềm năng cho một sự phục hồi kinh tế lớn và nhanh chóng trong năm tới. Vì vậy, tổ chức này khuyến cáo các nước thành viên EU chi tiêu “mạnh tay” hơn để ngăn chặn các cú sốc kinh tế do dịch bệnh gây ra.

Tải bản tin chi tiết tại đây.