Tại Hội nghị toàn thể "Đối tác phát triển bền vững nông nghiệp Việt Nam 2025" (PSAV) vừa tổ chức tại TPHCM, một thực tế đáng báo động đã được chỉ ra: Trong 8 nhóm ngành hàng chủ lực tham gia PSAV (gồm gạo, cà phê, hồ tiêu và gia vị, rau quả, chè, hóa chất nông nghiệp, chăn nuôi và thủy sản), thủy sản đang là cái tên mờ nhạt nhất.
Sự chậm trễ này đang tạo ra những rủi ro hiện hữu cho vị thế của Việt Nam trên bản đồ cung ứng thực phẩm toàn cầu, bất chấp những con số tăng trưởng ấn tượng về kim ngạch.
Báo động đỏ đằng sau con số 11 tỷ USD
Theo số liệu từ Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), bức tranh xuất khẩu năm 2025 đang mang gam màu rực rỡ. Tính chung 11 tháng đầu năm, kim ngạch xuất khẩu toàn ngành đã đạt hơn 10,5 tỷ USD, tăng trưởng ấn tượng 14,6% so với cùng kỳ. Giới chuyên môn nhận định, cột mốc kỷ lục 11,2 - 11,3 tỷ USD cho cả năm 2025 là hoàn toàn nằm trong tầm tay. Đây là mức kim ngạch cao nhất trong lịch sử phát triển của ngành, khẳng định vị thế trụ cột của thủy sản trong nền nông nghiệp quốc gia.
Tuy nhiên, niềm vui này dường như không trọn vẹn khi đặt lên bàn cân về tiêu chí "xanh". Đại diện VASEP thừa nhận, ngành thủy sản đang đứng trước áp lực chưa từng có từ các thị trường nhập khẩu khó tính. Dù chưa có các văn bản pháp lý ràng buộc chính thức cấp nhà nước về việc sản phẩm nhập khẩu phải đáp ứng tiêu chí phát thải thấp ngay lập tức, nhưng "luật chơi" thực tế đã thay đổi.
Ông Nguyễn Hoài Nam, Tổng Thư ký VASEP phân tích: “Hiện nay, các nhà nhập khẩu lớn không chờ đợi luật định. Họ đã chủ động đưa tiêu chí giảm phát thải, bảo vệ môi trường vào các bộ tiêu chuẩn chứng nhận quốc tế uy tín như ASC, BAP hay GlobalGAP. Đây không còn là khuyến khích, mà đang dần trở thành “giấy thông hành” bắt buộc. Nếu doanh nghiệp Việt không đáp ứng, chúng ta sẽ tự loại mình khỏi các chuỗi cung ứng giá trị cao”.
Nghịch lý nằm ở chỗ, dù nhận thức được nguy cơ, hành động của ngành thủy sản lại chưa tương xứng. So với sự năng động của ngành hàng lúa gạo hay cà phê trong nhóm PSAV, thủy sản bị đánh giá là “sinh sau đẻ muộn” và thiếu vắng các mô hình thực tiễn.
Trong suốt nhiều năm qua, chưa có một mô hình chuỗi giá trị thủy sản phát thải thấp nào được triển khai bài bản và nhân rộng. Những nỗ lực gần đây như kinh tế tuần hoàn, biến phụ phẩm thành sản phẩm giá trị gia tăng, dù đáng ghi nhận, nhưng mới chỉ dừng lại ở sự tự phát, “tự lực cánh sinh” của một số doanh nghiệp lớn chứ chưa tạo thành làn sóng chung của toàn ngành.
Thừa nhận sự chậm trễ này, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Hoàng Trung, khẳng định trách nhiệm một phần thuộc về cơ quan quản lý trong việc chưa tạo ra được cơ chế kết nối hiệu quả.
“Một ngành hàng tỷ USD, dư địa phát triển lớn nhưng lại thiếu các hoạt động cụ thể về bền vững là điều cần phải chấn chỉnh ngay trong năm 2026. Sắp tới, Vụ Hợp tác Quốc tế cùng Cục Thủy sản và Kiểm ngư sẽ phải làm việc chặt chẽ lại với VASEP để tái cấu trúc hoạt động của nhóm công tác PPP (đối tác công - tư), đảm bảo không để ngành thủy sản đơn độc và tụt hậu trên con đường này”, ông Trung nhấn mạnh.
Theo Dantri