Ông Nguyễn Đức Thanh – Q.Chủ tịch Hiệp hội Điều Việt Nam (Vinacas) cho biết, trước thực trạng sản lượng điều thô trong nước không đáp ứng đủ nhu cầu chế biến XK, các DN trong nước phải nhập trên 100.000 tấn điều thô/năm từ châu Phi, Indonexia, Campuchia rồi tái xuất. Theo quy định, nhập để tái xuất các DN sẽ được hoàn thuế. Vậy là từ nhiều năm nay, việc áp thuế 5 – 7,5% cho điều thô nhập khẩu, Nhà nước không thu được thuế (chỉ là hình thức) nhưng DN lại phải thực hiện một quy trình khai báo định mức xuất, định mức sản xuất XK vô cùng phức tạp, vừa khổ cho DN lại thêm việc cho hải quan.

Theo cái lý của cơ quan chức năng, việc áp thuế như vậy nhằm mục đích… bảo vệ ngành điều trong nước (!?). Tuy nhiên, theo ông Nguyễn Minh Hoạ - Cty Bibico Tây Ninh: “Sản lượng điều thô trong nước cung cấp hàng năm khoảng 450.000 tấn, trong khi nhu cầu chế biến XK lại lên tới 550.000 – 600.000 tấn/năm. Ngành điều đang thiếu nguyên liệu trầm trọng, sản lượng điều làm ra bao nhiêu cũng tiêu thụ hết nên chắc chắn không thể ảnh hưởng đến người nông dân trong nước. Hơn nữa, gần như 100% lượng điều nhập cũng dùng để XK!”.

Ông Hoạ than phiền rằng, dù cuối cùng DN không mất đồng nào, ngân sách Nhà nước cũng chẳng tăng thêm nhưng cả hai đều tự “hành” nhau. Bản thân ông tối ngày đi lo chuyện thuế má, thanh khoản rất nhiêu khê, mất thời gian. Bà Trần Thanh Phương – PGĐ một Cty Kinh doanh XK hạt điều tại TPHCM khẳng định: “Chính thủ tục nhiêu khê về thuế đã khiến DN “ái ngại” nhập dẫn đến lượng điều thô cung ứng hàng năm không đủ cho nhu cầu chế biến XK. Điều này đã dẫn đến tình trạng tranh mua, tranh bán, trộn tạp chất, gian lận xảy ra rất nghiêm trọng trong thời gian qua. “Vì thế, cần cởi mở hơn trong chính sách để cân đối cung cầu nguyên liệu!”. Cụ thể hơn, ông Nguyễn Văn Chiểu TGĐ Cty CP chế biến hàng XK Long An (Lafooco) đưa ra đề xuất: “Vụ điều 2008 tới, Chính phủ nên áp thuế nhập khẩu điều thô 0%, bởi lộ trình giảm thuế càng chậm thì càng bất lợi khi “đối thủ” cạnh tranh của ta là Ấn Độ đã thực hiện mức thuế nhập khẩu điều thô 0% từ lâu rồi!”.

Theo phản ánh của các DN hội viên Vinacas, khi hải quan hậu kiểm, thanh tra theo quy định hiện hành đã nảy sinh rất nhiều bất cập, gây ra những khó khăn không đáng có cho DN, như: các lô hàng nhập phải để riêng, khi XK phải xuất riêng, quyết toán phụ thứ phẩm với ngành hải quan cũng rất khó khăn… Ông Vũ Thái Sơn - Chủ tịch HĐQT Cty Thạnh Xuân (TPHCM) cho biết, Cty ông nhiều lần nhập lô hàng hoá chất dù thủ tục hoàn tất nhưng nếu rơi vào cuối ngày thứ 6 thì không tài nào lấy hàng được vì thứ 7 hải quan nghỉ. Và nếu cứ đợi đến thứ 2 mới lấy hàng thì cả trăm ngàn USD giá trị của lô hoá chất trên sẽ “ra đi” không trở lại do hư hỏng. Để giải quyết, chỉ có cách chạy đến năn nỉ hải quan “thương” mà thôi!

Chuyện các lô hàng điều XK bị mất trộm cũng đang gây đau đầu cho các DN do vừa thiệt hại về kinh tế, vừa bị đối tác nước ngoài cho là mất uy tín và phát đơn kiện cáo khắp nơi. Ông Nguyễn Đức Thanh cho biết, hiện 3 DN là thành viên của Vinacas đã trình bày về vấn đề này với mức tổn thất rất lớn: có những container mất 1/3 và một nửa số hàng, thậm chí có container bị mất cắp chỉ còn lại… 6 thùng nhỏ!