Trước sức tấn công ồ ạt của công nghiệp và đô thị hoá, chưa khi nào nhiệm vụ đảm bảo an ninh lương thực trở nên nặng nề như hiện nay.

Lao Động có cuộc trao đổi với Phó Viện trưởng Viện Cây lương thực và cây thực phẩm - PGS-TS Nguyễn Trí Hoàn về vấn đề này.

* Nếu làm một thống kê cơ bản thì VN hiện còn bao nhiêu diện tích trồng lúa?

- Các thống kê trước đây của Bộ Tài nguyên và Môi trường (TNMT) cho thấy, chỉ trong vòng 5 năm (2001-2005) diện tích đất nông nghiệp bị thu hồi chuyển sang mục đích khác lên tới trên 366 nghìn hécta, chiếm 3,9% tổng đất nông nghiệp đang sử dụng.

Chúng ta vẫn nói diện tích trồng lúa trước đây của cả nước là 4,3 triệu hécta, nhưng với sức tấn công của các khu công nghiệp và đô thị hoá trong vài năm gần đây, diện tích trồng lúa thực tế có thể chỉ còn dưới 4 triệu hécta hoặc 3,8 triệu hécta.

* Diện tích lúa như vậy, về lâu dài có gánh vác được nhiệm vụ đảm bảo an ninh lương thực quốc gia?

- Với diện tích trồng lúa khoảng 4 triệu hécta và sản lượng hàng năm đạt trên 36 triệu tấn, nhiệm vụ đảm bảo an ninh lương thực chưa quá nặng nề.

Hơn nữa, năng suất lúa trung bình trên cả nước từ 5 tấn/ha như hiện nay có thể tăng lên trên 6 tấn/ha nhờ các giống lúa lai chất lượng cao, giúp nâng tổng sản lượng gạo cả nước lên mức 40 triệu tấn/năm.

Song sản lượng này mới đảm bảo an ninh lương thực cho dân số ở mức 100 triệu người, trong khi theo các tính toán, trong tương lai dân số ổn định của nước ta về lâu dài sẽ khoảng 120 triệu người.

Chưa tính đến những năm mất mùa, diện tích trồng lúa không được giữ ổn định sẽ đe doạ nghiêm trọng mục tiêu an ninh lương thực trong nước. 

* Nhiều địa phương hình như phớt lờ điều này?

- Trong các năm trước đây, một loạt địa phương ồ ạt chạy đua trải thảm đỏ mời gọi DN đầu tư vào các khu công nghiệp khiến tốc độ mất ruộng lúa nhanh đến chóng mặt. Có thể liệt kê ra đây như Hải Dương, Hưng Yên, Bắc Ninh hay Hà Tây.

Các khu công nghiệp có thể mọc lên khắp nơi, bất cứ chỗ nào, đặc biệt tại các khu vực ven đường lớn và bất chấp đó là đất trồng lúa màu mỡ.

* Ông hiểu rằng không cho những vị trí thuận lợi như vậy, doanh nghiệp chưa chắc đã đầu tư vào địa phương?

- Không thể không tính đến tiềm năng và lợi thế của một vùng đất trước khi đầu tư. Song tôi nói rằng, nếu đó là đất có lợi thế cho nông nghiệp thì phải giữ lại làm nông nghiệp. Nếu cứ trải thảm đỏ và cho phép doanh nghiệp "chỉ đâu đánh đấy", chắc chắn đất lúa còn bị tấn công dữ dội nữa.

Đất lúa không phải chỗ nào cũng làm được, hàng nghìn năm mới hình thành sinh thái đất lúa và một khi bị bêtông hoá, đất sẽ không thể quay lại sản xuất nông nghiệp. Do vậy, bằng mọi giá phải giữ lại 3,8-4 triệu hécta đất lúa và coi đó là vùng bất khả xâm phạm. 

* Ông nghĩ sao khi ở nhiều nơi, nông dân vốn dĩ đã không còn mặn mà với cây lúa do thu nhập quá thấp?

- Đây là công việc của quốc gia. Tôi biết ở nhiều nơi khi thu nhập từ cây lúa không đảm bảo cho đời sống, người dân bỏ ruộng và quay sang làm những nghề kiếm được nhiều tiền hơn. Chỗ này cần thể hiện hiệu quả chính sách điều phối của Nhà nước vì nếu cứ để như vậy, về lâu dài nông dân sẽ không còn trồng lúa nữa. Tại Trung Quốc, chính phủ trợ giá rất lớn cho đầu vào sản xuất nông nghiệp và hiệu quả mang lại là giá thành nông sản thấp, nhà nông có lãi lớn. 

* Sau tất cả, đâu là một hướng giải pháp thích hợp nhất cho tình trạng mất diện tích lúa vốn đang đang đe doạ nhiệm vụ an ninh lương thực?

- Cần phải xác định rằng, trồng lúa không phải là một ngành kinh tế thuần tuý, nó là vấn đề an ninh lương thực và an ninh xã hội. Nhà nước cần giữ đất lúa bằng chính sách, chứ không thể cứ buộc nông dân phải trồng lúa. Tôi cho rằng, về lâu dài cần đưa ra bản đồ diện tích lúa trình Quốc hội và coi đó là vùng bất khả xâm phạm.

Trong 3,8-4 triệu hécta trồng lúa đó, phải xác định ĐBSH và ĐBSCL là các vùng chuyên lúa, công nghiệp không được đụng chạm đến hoặc phát triển ở quy mô nhỏ và theo hướng sơ chế ban đầu. Những gì Hưng Yên, Hải Dương và Bắc Ninh "ưu đãi" cho các khu công nghiệp trên đất lúa là không đúng xu hướng phát triển và không phải là hướng phát triển khôn ngoan.

- Xin cảm ơn ông!


Nguồn: Lao Động

Liên hệ với người gửi tin này:
An Thu Hằng - anthuhang@agro.gov.vn