Câu chuyện một vài doanh nghiệp vì lợi ích cục bộ mà làm hại thị trường được nêu ra tại hội nghị trực tuyến về sản xuất và tiêu thụ lúa gạo các tỉnh ĐBSCL, do Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn chủ trì sáng nay, với sự tham gia của Phó thủ tướng Hoàng Trung Hải.

Tính đến tháng 5, cả nước còn khoảng 10,2 triệu tấn lúa (tương đương 5,1 tấn gạo) để xuất khẩu, cao hơn năm ngoái 18%. Kim ngạch xuất khẩu 5 tháng đạt 1,2 tỷ USD, với giá bình quân 411 USD mỗi tấn. Chỉ tính trong 3 ngày đầu tháng 6, các doanh nghiệp đã giao thêm 100.000 tấn, nâng tổng lượng xuất từ đầu năm lên hơn 3 triệu tấn.

Tuy nhiên, nhiều người đang lo lắng về diễn biến thị trường hiện nay. Giá lúa trong dân đang dao động 4.300- 4.400 đồng mỗi kg, có nơi rớt 500 đồng mỗi kg, không đảm bảo lợi nhuận cho bà con. Tình trạng bán phá giá lại tái diễn, do doanh nghiệp lo ngại thị trường còn xuống nữa.

Chính Phó thủ tướng Hoàng Trung Hải cũng nhắc tới chuyện doanh nghiệp ký hợp đồng xuất chỉ 100.000-200.000 tấn, nhưng bán giá thấp, khiến những đơn vị xuất cả triệu tấn bị ảnh hưởng. Hành vi bán phá giá đó cũng gây thiệt hại cho toàn thị trường.

Theo ông Trương Minh Phong, Chủ tịch Hiệp hội lương thực Việt Nam, các nước xuất khẩu lớn trên thế giới đang muốn bán lượng gạo tồn kho.

Thái Lan dự định bán ra khoảng 3,8 triệu tấn, với giá dự báo 405 USD mỗi tấn, chấp nhận lỗ. Ấn Độ cũng có chủ trương bán ra nhưng trong nước đang gặp hạn hán. Ước tính châu Phi tồn khoảng 800.000 tấn.

Thông tin nguồn cung thế giới tăng cao khiến người dân trong nước lo ngại, doanh nghiệp cũng cố gắng nhanh tay bán với bất cứ giá nào.

Tại một tỉnh phía Nam, số lượng lúa tồn kho lên tới 200.000 tấn. Hết tháng 6, dự kiến tỉnh sẽ có khoảng trên 400.000 tấn lúa hàng hóa. Trong khi đó, cả tháng 6 tỉnh chỉ ký hợp đồng xuất 42.000 tấn nhưng chưa giao hàng. Lượng tồn quá lớn dẫn đến doanh nghiệp chỉ cần đưa chỉ tiêu được giá là bán mà không biết mình đang phá giá thị trường.

Theo Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Thành Biên, Việt Nam chưa đưa ra mức giá sàn khiến nhiều doanh nghiệp lợi dụng, tùy tiện bán với bất cứ giá nào miễn sao thu lợi. Ông Biên cho rằng tập trung đẩy mạnh ký hợp đồng nhưng phải cân nhắc cung cầu và đưa ra giá sàn.

"Địa phương các tỉnh cần rà soát cân đối lại lượng gạo tồn kho và giải quyết cho các doanh nghiệp vay vốn để bình ổn tâm lý", ông Biên đề xuất.

Phó thủ tướng Hoàng Trung Hải cho rằng tìm ra doanh nghiệp bán phá giá không phải là vấn đề dễ dàng. Vì vậy, cần tạo cơ chế xuất nhập khẩu minh bạch và trách nhiệm hơn. Hiệp hội Lương thực Việt Nam cần sửa đổi quy chế quản lý xuất khẩu gạo, khuyến khích các doanh nghiệp tìm kiếm thị trường mới, nhưng nghiêm cấm bán phá giá.

Diện tích lúa đông xuân 2008-2009 khu vực ĐBSCL đạt hơn 1,5 triệu ha, tăng 20.000 ha so với cùng kỳ năm trước, sản lượng gần 10 triệu tấn. Các tỉnh đang đề nghị giao chỉ tiêu xuất khẩu gạo của năm nay ở mức 5,5- 6 triệu tấn.