Lội ruộng với bà con giữa cái nắng oi nồng tại vùng muối Hải Hậu - Nam Định, mới thấm được nỗi cực nhọc của diêm dân cùng hạt muối mặn chát

"Muối thì không có, người thì say nắng!"

Đứng giữa đồng muối trải dọc xã Hải Lý (huyện Hải Hậu - Nam Định) giữa tiết trời nóng nực, bà Hoàng Thị Khái - ở xóm Lê Lợi - đã thốt lên như vậy. Hơn 3 giờ chiều, cánh đồng muối đã tấp nập bà con "tang" (cào) cát, lọc nước. Những nề muối được phơi suốt từ 9 giờ sáng mới chỉ nổi lên vài lớp muối li ti.

Chỉ tay vào kho muối tồi tàn với khoảng hai chục cân muối nằm góc kho, bà Khái thở dài: "Cả ngày hôm qua với hơn 2 sào muối mà chỉ được một phương muối. Vị chi hơn 30.000đ, xót quá không muốn bán".

Phương là đơn vị tính khi nhập trực tiếp cho mối buôn, mỗi phương khoảng 25 - 30kg muối ướt hoặc 17kg muối khô. Bà Khái cho biết, giá muối khô bán tại ruộng từ 1.200 - 1.500đ/kg, riêng muối ướt, muối xúc trực tiếp tại nề thì thảm hại hơn, với 1.000đ/kg là cao. Duy nhất tháng chính vụ là tháng 6, nhà bà thu hoạch được 100 phương muối với hơn 1,7 triệu đồng, các tháng còn lại, tính ra trung bình chỉ được hơn 1 triệu đồng/tháng.

Đó là tình cảnh chung của hầu hết diêm dân dọc các xã Hải Lý và Hải Chính - hai địa phương làm muối chủ lực của huyện Hải Hậu. Xã Hải Lý có tổng diện tích hơn 100 hécta muối, trung bình mỗi khẩu có 1 sào muối. Tuy nhiên, giá muối giảm từ 2.000đ/kg vào đầu năm, còn 1.200đ/kg, khiến không ít diêm dân khốn đốn.

Chị Trần Thị Vinh - diêm dân ở xã Hải Chính - nói như muốn khóc: "Làm muối cực quá mà không có tiền, nhiều khi chỉ muốn bỏ ngang. Suốt 10 ngày nay chỉ thu được 18 phương".

Chuyển đổi gì giữa đất mặn?

Năm nay, "nắng sập sùi" (cách gọi của diêm dân khi mưa nắng thất thường) vào đúng chính vụ nên bà con hầu như mất trắng mùa muối. Hoạ hoằn lắm có đợt "nắng rề" khoảng hơn một tuần thì may ra mới có muối trữ kho. Bà con cho hay, muối làm ra từng nào được mối buôn nhập từng ấy, không lo về đầu ra.

Song vì từ tháng 4 đến nay, giá muối cứ rớt dần nên không ít diêm dân đang tìm cách trữ muối, họ hy vọng chờ hết vụ, giá muối sẽ được đẩy lên đôi chút. So với năm ngoái, giá muối năm nay giảm đáng kể, sản lượng cũng giảm thảm hại. Sản lượng muối toàn huyện Hải Hậu trong 6 tháng là gần 9.000 tấn - chỉ đạt 26,2% kế hoạch năm.

Ông Lê Ngọc Định - Phó Chủ tịch UBND xã Hải Lý - cho biết, cả xã hơn 2.000 hộ dân làm muối, thu nhập bình quân mỗi hộ chỉ đạt khoảng 1,2 triệu đồng/tháng. Bà con ở đây bao đời nay bám đất mặn và coi nghề muối là nghề kiếm sống truyền thống.

Về việc chuyển đổi cơ cấu nông nghiệp, ông Định cho hay: "Đất mặn không làm muối thì chỉ nuôi trồng thuỷ sản như tôm, cá. Song để đầu tư một đầm tôm, vốn ban đầu bỏ ra ít nhất 200 triệu đồng, chưa kể duy trì kỹ thuật, giống... Điều này vượt xa khả năng của bà con".

Quả đúng thế, hơn 2.000 hộ diêm dân mà suốt hơn hai năm nay, chỉ có đúng 20 hộ có khả năng chuyển nghề làm muối sang nuôi tôm, cá và "trụ" được đến bây giờ. Hàng chục hộ khác phá sản vì nuôi không đúng kỹ thuật, tôm chết hàng loạt. Người dân không có sự lựa chọn nào khác ngoài việc bám nghề muối.

Giá muối giảm trên cả nước. Theo Cục Chế biến nông - lâm - thuỷ sản và nghề muối (Bộ NNPTNT), 6 tháng đầu năm do thời tiết thất thường nên sản lượng muối cả nước ước đạt 460.000 tấn, bằng 87% so với cùng kỳ năm 2008.

Hiện, giá muối giảm tại các tỉnh miền Bắc, ở mức 1.300 - 1.500 đồng/kg. Giá muối tại Nam Bộ và duyên hải miền Trung từ 900 - 1.700 đồng/kg, muối công nghiệp 1.200 - 1.500 đồng/kg. Dự kiến, sản lượng muối năm nay của cả nước đạt từ 1 - 1,1 triệu tấn.

Nhập khẩu muối tăng. Một số chuyên gia dự báo, sản lượng sụt giảm đáng kể nên nhiều khả năng muối cả nước chỉ đáp ứng được khoảng 40% nhu cầu, còn lại phải nhập khẩu - giảm gấp đôi so với năm 2008. Sản lượng muối cần nhập khẩu từ đây đến cuối năm có thể lên tới 500.000 tấn (năm 2008 là 450.000 tấn).