Nguồn: nongthonviet.com.vn

11 tháng năm 2025, tổng kim ngạch xuất khẩu hồ tiêu đạt 1,515 tỷ USD, tăng 24,4% (tương đương 297,6 triệu USD) so với cùng kỳ năm 2024, dù lượng xuất khẩu giảm 4,4%. Giá xuất khẩu bình quân tiêu đen đạt 6.618 USD/tấn và tiêu trắng đạt 8.636 USD/tấn, tăng đáng kể so với năm trước.

Quy tắc xuất xứ (ROO): "Tấm vé vàng" quyết định ưu đãi thuế quan

Các doanh nghiệp xuất khẩu chủ lực, bao gồm Olam Việt Nam, Nedspice Việt Nam, Phúc Sinh, Simexco Đắk Lắk và Haprosimex JSC, tiếp tục mở rộng thị trường tại Hoa Kỳ, UAE, Trung Quốc, Ấn Độ và Đức.

Các Hiệp định Thương mại Tự do (FTA) là lợi thế cạnh tranh khổng lồ của Việt Nam. Tuy nhiên, để hưởng ưu đãi thuế quan, Quy tắc xuất xứ hàng hóa (ROO) chính là điều kiện tiên quyết.

Minh chứng rõ nhất là Hiệp định EVFTA (Việt Nam - EU). Nếu không có chứng nhận xuất xứ Việt Nam, hồ tiêu xuất khẩu phải chịu mức thuế 4% - 12,5%. Với C/O hợp lệ, mức thuế giảm về 0%. Sự chênh lệch lớn này cho thấy ROO ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng cạnh tranh về giá và lợi nhuận của sản phẩm.

Theo Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương), thì ROO được quy định rõ ràng trong từng FTA và được nội luật hóa bằng các thông tư hướng dẫn, giúp doanh nghiệp dễ dàng áp dụng. Đối với các thị trường thành viên WTO không nằm trong FTA, doanh nghiệp áp dụng theo C/O mẫu B.

Mở rộng không gian thương mại và các cấp độ xuất xứ

Việt Nam không ngừng củng cố và mở rộng mạng lưới FTA, gần đây nhất là VIFTA (Việt Nam – Israel) có hiệu lực từ 2024 và CEPA (Việt Nam – UAE) ký kết ngày 28/10/2024, dự kiến sớm có hiệu lực. Các hiệp định mới này tiếp tục tạo thêm "cửa sáng" cho hồ tiêu và gia vị nếu đáp ứng đủ ROO.

Về nguyên tắc cơ bản, xuất xứ hàng hóa được chia làm ba cấp độ. Thứ nhất, hàng hóa có xuất xứ thuần túy, ví dụ như hồ tiêu trồng và thu hoạch hoàn toàn tại Việt Nam. Thứ hai, hàng hóa có xuất xứ từ nguyên liệu đã có xuất xứ, tức sản phẩm được tạo ra từ nguyên liệu đáp ứng quy tắc xuất xứ trong nước. Thứ ba, hàng hóa có xuất xứ từ nguyên liệu không có xuất xứ, trong đó nguyên liệu đầu vào nhập khẩu nhưng sản phẩm cuối cùng vẫn được coi là có xuất xứ nếu đáp ứng các tiêu chí chuyển đổi cơ bản.

Chi tiết ROO trong các FTA chủ chốt

Để hưởng ưu đãi thuế quan 0% theo EVFTA, hồ tiêu Việt Nam phải đáp ứng một trong các tiêu chí xuất xứ phức tạp hơn đối với hàng hóa được chế biến từ nguyên liệu không có xuất xứ thuần túy. Cụ thể, đối với các mặt hàng hồ tiêu (nhóm HS 09.04), ngoài tiêu chí xuất xứ thuần túy, doanh nghiệp cần đáp ứng:

 Chuyển đổi mã số hàng hóa (CTC): Yêu cầu hàng hóa phải có sự thay đổi mã số HS ở cấp độ nhất định so với nguyên liệu không có xuất xứ. Đối với hồ tiêu và gia vị, tiêu chí thường áp dụng là Chuyển đổi ở cấp độ 4 số (CTH). Điều này có nghĩa là, nếu doanh nghiệp sử dụng nguyên liệu đầu vào không có xuất xứ (mã HS X) để chế biến ra sản phẩm hồ tiêu thành phẩm (mã HS Y), thì mã HS X và Y phải khác nhau ở cấp độ 4 số, đảm bảo quá trình chế biến tại Việt Nam đủ cơ bản.

Hàm lượng giá trị khu vực (LVC): Yêu cầu một tỷ lệ phần trăm tối thiểu về giá trị được tạo ra trong lãnh thổ Việt Nam. Theo quy định chung của EVFTA, tiêu chí này thường được áp dụng là Hàm lượng giá trị gia tăng (VA) đạt tối thiểu 40% hoặc Hàm lượng nguyên vật liệu không có xuất xứ (NOM) không vượt quá 60% giá trị sản phẩm. Tức là, ít nhất 40% giá trị của lô hàng được tạo ra từ nguyên liệu, lao động, chi phí chế biến tại Việt Nam.

Đối với các FTA mới như VIFTA và CEPA, nguyên tắc cơ bản về xuất xứ cũng xoay quanh các tiêu chí CTC và LVC, nhưng với quy định chi tiết và ngưỡng phần trăm có thể khác nhau, đòi hỏi doanh nghiệp phải nắm vững thông tư hướng dẫn thực thi của từng hiệp định. Cụ thể, trong VIFTA, hồ tiêu và gia vị cũng được hưởng ưu đãi thuế quan nếu đáp ứng tiêu chí xuất xứ được quy định chi tiết trong thông tư hướng dẫn của Bộ Công thương. Tương tự, CEPA với UAE, khi có hiệu lực, cũng sẽ yêu cầu hàng hóa đạt các tiêu chí này để được áp dụng mức thuế ưu đãi.

Việc xác định chính xác ROO, đặc biệt là nắm vững các nguyên tắc về chuyển đổi mã HS và LVC trong từng FTA, là yếu tố chiến lược giúp hồ tiêu và gia vị Việt Nam tận dụng tối đa lợi thế thuế quan, nâng cao năng lực cạnh tranh và khẳng định uy tín minh bạch trong thương mại toàn cầu, mở ra cơ hội xuất khẩu bền vững trong tương lai.