Tại hội nghị giao ban “Xuất nhập khẩu (XNK) 9 tháng năm 2008, dự báo XNK 3 tháng cuối năm 2008 và định hướng năm 2009”, Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Thành Biên đánh giá: “Tăng trưởng kim ngạch XNK năm nay không bình thường như mọi năm là tăng trưởng của những tháng cuối năm thường nhanh hơn những tháng đầu năm mà ngược lại, tăng trưởng kim ngạch xuất khẩu (XK) đang có dấu hiệu chững lại. Nguyên nhân chính vẫn do ảnh hưởng của khủng hoảng tài chính Mỹ.

Khó khăn chồng chất...

Theo Vụ XNK (Bộ Công Thương), kim ngạch XK cả nước trong 9 tháng đầu năm 2008 đạt 48,56 tỉ USD, tăng 39% so với cùng kỳ năm trước. Trong mức tăng trưởng XK 39%, có đến 18,5% tăng trưởng nhờ xu thế giá tăng của hầu hết các mặt hàng XK vào quý I và quý II năm nay, 5% tăng trưởng từ kim ngạch của hàng hóa tạm nhập tái xuất như phôi thép, vàng, đá quý (gần 2 tỉ USD). “Như vậy, mức tăng trưởng thực của kim ngạch XK chỉ vọn vẹn 15%, chưa thể hiện tính bền vững” – ông Biên khẳng định.

Phó Chủ tịch Hiệp hội Dệt may VN Phạm Xuân Hồng cho biết: Dự kiến kim ngạch XK dệt may năm 2009 là 11,5 tỉ USD, tăng 21% so với năm 2008 nhưng trước thực tế thị trường ngày càng hẹp, chỉ tiêu thụ hàng may mặc giá thấp và giá trung bình, các doanh nghiệp (DN) chắc chắn không mở rộng sản xuất trong cả năm 2009 nên kim ngạch XK chỉ tăng khoảng 15% so với 2008. Còn ông Nguyễn Công Quyền, Phó Chủ tịch Hiệp hội Gỗ và Lâm sản VN, cho rằng chỉ tiêu 3 tỉ USD là vừa sức thay vì dự kiến 3,5 tỉ USD. Hiện nay, nhiều DN XK gỗ thiếu vốn nhập khẩu nguyên liệu cho năm sau. Với đà này, sẽ có khoảng 20% DN phá sản và 30% DN thực sự gặp khó khăn trong hoạt động sản xuất, kinh doanh. Với kim ngạch XK dự kiến năm 2009 là 5,3 tỉ USD, ông Lê Văn Quang, Phó Chủ tịch Hiệp hội Chế biến và XK Thủy sản VN, cũng chỉ nhận chỉ tiêu XK năm 2009 bằng năm 2008 là 4,5 tỉ USD. Ông Quang còn khuyến cáo: Nếu không có quy hoạch vùng nuôi trồng tôm thẻ chân trắng, năm 2009 ngành thủy sản sẽ “bội thực” nguồn cung mặt hàng này, ảnh hưởng đến kim ngạch XK.

Giải pháp ứng phó

Cuối tuần này, tổ điều hành XNK (vừa được thành lập theo chỉ đạo của Chính phủ) sẽ trình Chính phủ một đề án nêu rõ: XNK VN phải đối mặt với hai vấn đề lớn trong năm 2009 là cạnh tranh gay gắt về thị phần trên toàn cầu và nguy cơ trở thành nơi tiêu thụ hàng hóa không XK được sang các thị trường khác do các nước ASEAN và Trung Quốc sản xuất, khiến tỉ lệ nhập siêu tăng mạnh hơn.

Ngay sau khi tiếp nhận kiến nghị của các hiệp hội, Thứ trưởng Nguyễn Thành Biên đã thông tin một số giải pháp tức thời nhằm tháo gỡ những vướng mắc và khó khăn cho các DN XNK. Chẳng hạn, đối với ngành chế biến gỗ và lâm sản Bộ Công Thương và Bộ NN-PTNT đã báo cáo Chính phủ về chính sách ưu đãi đặc biệt là giao đất cho DN trồng rừng để phục vụ sản xuất XK. Để hỗ trợ các DN nhỏ và vừa, Chính phủ đã giao Bộ Tài chính thực hiện hướng dẫn thuế thu nhập DN với các DN sản xuất phục vụ XK, về các giải pháp hỗ trợ tín dụng; bên cạnh các giải pháp kiềm chế tăng trưởng tín dụng không quá 30%, Bộ Công Thương đã đề xuất với Chính phủ về việc áp dụng cơ cấu tăng trưởng tín dụng không nên dồn vào chứng khoán, bất động sản, vàng... mà nên tăng cường tín dụng cho XNK.

Theo đánh giá của Bộ Công Thương, nếu Hiệp định Tự do thương mại giữa Nhật Bản và ASEAN có hiệu lực vào đầu năm 2009 thì đây sẽ là cơ hội cho XNK, đặc biệt là ngành dệt may, vì toàn bộ nguyên liệu của Nhật và ASEAN được áp dụng mức thuế suất bằng hoặc gần bằng 0%.