Nguồn: Bộ Nông nghiệp và PTNT
Trong tháng 12/2020, khối lượng điều nhân Việt Nam xuất khẩu ước đạt 47 nghìn tấn với giá trị 280 triệu USD, đưa khối lượng xuất khẩu hạt 12 tháng đầu năm 2020 đạt 511 nghìn tấn và 3,2 tỷ USD, tăng 12,1% về khối lượng nhưng giảm 3% về giá trị so với cùng kỳ năm 2019. Hoa Kỳ, Trung Quốc và Hà Lan vẫn duy trì là 3 thị trường nhập khẩu điều lớn nhất của Việt Nam trong 11 tháng đầu năm, chiếm thị phần lần lượt là 31,5%, 15,6% và 12,4% tổng giá trị xuất khẩu hạt điều. Giá trị xuất khẩu điều tăng mạnh nhất tại thị trường Nhật tăng 62,5%, ngược lại thị trường có giá trị xuất khẩu điều giảm mạnh nhất là Tây Ban Nha giảm 29%. Giá hạt điều xuất khẩu bình quân 11 tháng đầu năm 2020 đạt 6.274 USD/tấn, giảm 13,3% so với cùng kỳ năm 2019.
Khối lượng điều thô nhập khẩu trong tháng 12/2020 ước đạt 145 nghìn tấn với giá trị đạt 179 triệu USD, đưa tổng khối lượng và giá trị nhập khẩu hạt điều 12 tháng đầu năm 2020 đạt 1,47 triệu tấn và 1,8 tỷ USD, giảm 10% về khối lượng và giảm 17% về giá trị so với cùng kỳ năm 2019. Thị trường nhập khẩu hạt điều chính trong tháng 10 năm 2020 là Bờ Biển Ngà, Campuchia và Gana. Giá trị hạt điều nhập khẩu từ 3 thị trường này trong 11 tháng đầu năm 2020 đều giảm so với cùng kỳ năm 2019, với mức giảm lần lượt là 19,3%, 7,9% và 22,6%.
Tại thị trường trong nước, giá điều nguyên liệu biến động giảm trong tháng qua. Cụ thể, điều khô mua xô tại Bình Phước trong tháng có lúc tăng lên 32.000 đồng/kg, song sau đó giảm trở lại mức 30.000 đồng/kg; tại Đồng Nai, điều thô mua xô giảm từ 30.000 đồng/kg xuống 29.000 đồng/kg.
Trên thị trường thế giới, Ấn Độ, hạt điều W320 hút khách với mức giá 9.790USD/tấn nhưng nhiều người mua yêu cầu mức giá tương tự đối với các loại điều vỡ. Giá hạt điều Double Jumbo Half (W180 và W210) vào khoảng 9.520 USD/tấn và đối với hạt điều Premium Jumbo King Pieces (lớn hơn 1/4) ở mức 8.160 USD/tấn. Giá hạt điều DP đã tăng gần 50% trong tháng 12. Tuy nhiên, hạt điều BB nhỏ hơn không có người mua.
Việt Nam đang là nước đứng đầu thế giới về chế biến và xuất khẩu điều, nhưng hầu hết các doanh nghiệp chế biến xuất khẩu điều là những doanh nghiệp có quy mô nhỏ và siêu nhỏ, chủ yếu sản xuất nguyên liệu thô, trong chuỗi giá trị toàn cầu Việt Nam xuất khẩu điều nhân sơ chế với giá 10 USD/kg, trong khi nhân điều chế biến bán ở siêu thị các nước có giá khoảng 30 USD/kg. Như vậy, Việt Nam mới chỉ chiếm 30% chuỗi giá trị ngành điều, giá trị còn lại thuộc về nhà phân phối, rang chiên điều quốc tế. Một vấn đề khác của ngành điều Việt Nam đó là chưa chủ động được nguồn nguyên liệu, phần lớn phải nhập khẩu từ điều thô từ Châu Phi, các giao dịch đều thông qua trung gian, nên luôn bị động về giá, trong khi đó, nhiều quốc gia khác như Ấn Độ và các nước châu Phi có nguồn cung điều thô lớn đang “trỗi dậy", đẩy mạnh chế biến để khẳng định vị thế.
Thủ phủ điều Bình Phước đang từng bước chuyển đổi phương pháp canh tác, hướng tới tiêu chuẩn hữu cơ để gia tăng giá trị cho hạt điều. Nhưng từ năm 2021, EU sẽ áp dụng quy định mới cho các sản phẩm hữu cơ đối với hạt, ngũ cốc nhập khẩu. Điểm quan trọng trong bộ quy tắc mới này EU không chỉ kiểm soát việc sử dụng thuốc trừ sâu trong các sản phẩm, mà còn liên quan đến các vấn đề quản lý đất và sản xuất thực phẩm. EU sẽ không chấp nhận các tiêu chuẩn hữu cơ khác nhau được công nhận là tương đương với các tiêu chuẩn của EU mà thay vào đó, các nhà sản xuất hữu cơ phải áp dụng một bộ quy tắc mới của EU thay thế các quy tắc tương đương. Quy định mới này của EU nhiều nhà sản xuất hữu cơ nhỏ lẻ ở các nước đang phát triển như Việt Nam có thể sẽ không đáp ứng được yêu cầu.
Dự báo triển vọng xuất khẩu điều nhân của Việt Nam trong thời gian tới sẽ khả quan hơn nhờ các Hiệp định thương mai tự do. Cùng với Hiệp định EVFTA đi vào thực thi, Biên bản ghi nhớ kết thúc đàm phán Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - Vương quốc Anh (UKVFTA) được ký kết, mở ra cơ hội xuất khẩu cho nhiều sản phẩm chủ lực của Việt Nam, trong đó có mặt hàng hạt điều. Ưu đãi về thuế quan với hơn 99% dòng thuế xuất khẩu sang Anh được xóa bỏ trong vòng 6 năm kể từ khi UKVFTA đi vào thực thi và thuận lợi thương mại sẽ tạo điều kiện cho mặt hàng hạt điều của Việt Nam. Bên cạnh đó giá điều nhân dự kiến có xu hướng tăng, vì lượng cung điều nhân ở Việt Nam không còn nhiều trong khi giá mua điều thô vẫn đang rất cao không cân đối được với giá điều nhân, nên các nhà chế biến rất thận trọng trong việc nhập điều thô.