6 người gửi rau, 1 người được chọn

Khái quát bức tranh chung của sản xuất và phân phối Việt Nam, chuyên gia kinh tế Vũ Vinh Phú - nguyên Phó Giám đốc Sở Thương mại Hà Nội, nêu một thực tế đáng lo ngại: Nông dân và một số doanh nghiệp sản xuất nông sản chưa sống khỏe một cách trọn vẹn trên mảnh đất trồng trọt của mình và nông sản nhiều lúc phải đi cửa sau mới vào được một số siêu thị.

Việc đưa nông sản vào siêu thị còn nhiều rào cản. Ảnh: T.L

Tại Diễn đàn Nông dân Quốc gia lần thứ 3, ý kiến này của ông Phú khiến nhiều người chú ý. Ông Phú cho biết: “Tôi là người mở siêu thị đầu tiên ở Hà Nội, khi đó hàng hóa chỉ cần 30 phút kiểm tra là vào được siêu thị, mức chiết khấu bình quân 12,8%. Trong khi hiện nay, tại nhiều hội nghị liên kết cung cầu, rất nhiều doanh nghiệp phản ánh những bất cập khi đưa hàng vào siêu thị. Nhiều siêu thị có doanh số lớn, có sức ép lớn có quyền quyết định; 6 người gửi rau vào chỉ có 1 người được chọn, mức chiết khấu lên đến 30%, trong đó cứng 20%, mềm 10%. Chưa kể, đến đòi tiền, có khi còn “kế toán đi vắng”. Đây là một hình thức chiếm dụng vốn” – ông Phú nói. Theo ông Phú, điều này là một báo động cho khâu phân phối. Nếu không cải thiện sẽ làm triệt tiêu nhuệ khí của nông sản Việt.

Theo thống kê, cả nước hiện có 9.000 chợ, 800 siêu thị, 130 trung tâm thương mại và khoảng 4.000 siêu thị mini, cửa hàng tự chọn. Thị trường Việt Nam với gần 100 triệu dân đang rất hấp dẫn các nhà đầu tư bán lẻ, đây là lý do nhiều tập đoàn bán lẻ lớn của Thái Lan, Pháp đã vào cuộc.

Người tiêu dùng luôn khát khao có hệ thống phân phối phục vụ các sản phẩm có chất lượng, đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm. Tuy nhiên, tỷ lệ nông sản sạch vào các hệ thống thương mại hiện đại chỉ chiếm từ 7-10%, còn tới 80-90% hàng hóa nông sản được bán tự do ở các chợ, cửa hàng lẻ và hàng rong. Trong đó, có đủ các loại gồm cả sản phẩm đạt chất lượng và không đạt chất lượng.

Theo ông Phú, việc số lượng hàng nông sản sạch vào siêu thị còn khiêm tốn là do một phần yếu kém của khâu sản xuất, mặt khác còn do sự thiếu trách nhiệm, vì lợi nhuận mà chèn ép nhà cung ứng, đưa ra những mức chiết khấu cao, từ 25-30% và những chi phí bất hợp lý khác. Do đó, nhiều nhà cung ứng không chịu nổi, nên hàng nông sản sạch lại được bán ở thị trường là chính, lẫn lộn với hàng hóa không đạt tiêu chuẩn.

Trong một diễn đàn kinh tế đầu năm 2018, đại diện Vụ Quản lý thuế (Tổng cục Thuế) cho biết, chiết khấu cứng vào BigC là 20%, chiết khấu mềm là 12%. “Chiết khấu cao, bất bình đẳng giữa nhà cung ứng hàng hóa và hệ thống siêu thị phức tạp đến mức Chính phủ phải ra chỉ thị về việc phải ngăn chặn sự lũng đoạn của khâu bán lẻ” – ông Phú nói.

Nguyên nhân của tình trạng này là do chúng ta chưa luật hóa trong khâu phân phối. Thái Lan quy định 70% lợi nhuận là của người trồng nhưng tại Việt Nam, nông dân vẫn là đối tượng chịu nhiều thiệt thòi.

Luật hóa khâu phân phối

Trong giai đoạn khó khăn của các nhà cung ứng vẫn nổi lên một số điểm sáng, như hệ thống siêu thị Vinmart (Vingroup), trong giai đoạn 2016 – 2017, họ đã quyết định miễn chiết khấu 0% một năm gửi bán vào hệ thống của họ

Từ những điểm sáng như Vinmart, Qmart, theo ông Phú, những vật cản của dòng chảy thương mại hàng hóa nông sản cần phải được phá bỏ càng sớm càng tốt. Muốn khơi thông được dòng chảy này, cần tổ chức lại sản xuất lớn theo quy hoạch của từng địa phương và từng vùng có lợi thế cho sự phát triển các loại nông sản. Đi đôi với đó là mở rộng chính sách hạn điền, tạo điều kiện tốt, đưa cơ giới hóa vào sản xuất nhằm quản lý được chất lượng hàng hóa và hạ giá thành sản phẩm.

Xây dựng kết cấu hạ tầng sản xuất và phân phối nhằm giảm chi phí sản xuất và lưu thông hàng hóa nông sản. Hình thành hệ thống chợ đầu mối, sàn giao dịch nông sản dể đảm bảo mua bán được công khai, minh bạch, quản lý an toàn thực phẩm. Cần có biện pháp hỗ trợ dự trữ nông sản, bảo quản sau thu hoạch, đi đôi với việc phát triển nhanh hệ thống thương mại hiện đại, hạn chế, tiến tới chấm dứt những hình thức độc quyền của thương mại bán lẻ, cần quan tâm tới xây dựng, cải tạo và phát triển các chợ dân sinh, là nơi hiện nay vẫn tiêu thụ tới 80% hàng hóa nông sản. Cần đầu tư thỏa đáng cho việc hình thành những tập đoàn mạnh về sản xuất và phân phối, có đủ tiềm lực để phát triển sản xuất hàng hóa lớn và phát triển mạng lưới phân phối rộng khắp.

Nếu khơi thông được dòng chảy hàng hóa sẽ là một mũi tên trúng nhiều đích: Nâng cao năng lực cạnh tranh của hàng hóa Việt; đẩy mạnh tiêu thụ hàng hóa tại các kênh phân phối hiện đại; thúc đẩy nông dân sản xuất, người tiêu dùng được mua hàng hóa với chất lượng và giá cả hợp lý. Ngoài ra, các ngành chức năng, địa phương phải có sự điều tiết để bảo vệ nông dân.

Theo Dân Việt