II. Thương mại lúa gạo
2.1. Bối cảnh thương mại gạo thế giới
Năm 2022, tổng thương mại gạo thế giới tăng nhẹ so với năm trước, giảm 3,5% so với năm 2021. Trung Quốc, Philippines và EU là các thị trường nhập khẩu gạo nhiều nhất thế giới trong khi Ấn Độ, Thái Lan, Việt Nam vẫn là ba quốc gia xuất khẩu gạo lớn nhất thế giới.
2.1.1. Xuất khẩu
Theo USDA, về xuất khẩu gạo trên toàn thế giới, tổng xuất khẩu gạo tăng đều trong giai đoạn 2013 – 2022 với mức tăng trưởng bình quân năm đạt 2,5%/năm. Trong năm 2022, tổng xuất khẩu gạo trên thế giới đạt 54,3 triệu tấn, giảm 4,4% so với năm 2021. Các nhà xuất khẩu lớn bao gồm: Ấn Độ, Thái Lan, Việt Nam, Pakistan và Myanmar.
Tổng xuất khẩu gạo của 8 quốc gia đứng đầu này chiếm tới 89,6% tổng xuất khẩu gạo trên toàn thế giới; trong đó, năm 2022, xuất khẩu gạo của Ấn Độ đạt 20,5 triệu tấn (chiếm 37,7% tổng xuất khẩu gạo của thế giới); Thái Lan đạt 8,5 triệu tấn (15,6%), Việt Nam đạt gần 7,1 triệu tấn (13,6%), Pakistan đạt 4,0 triệu tấn (7,4%), Myanmar đạt 2,4 triệu tấn (4,4%), Trung Quốc đạt 2,2 triệu tấn (4,0%), Hoa Kỳ đạt 2,1 triệu tấn (3,9%) và Campuchia đạt 1,6 triệu tấn (2,9%). So với năm 2021, khối lượng xuất khẩu của Ấn Độ, Pakistan, Hoa Kỳ và Campuchia có xu hướng giảm, trong khi các nước khác đều tăng.
2.1.2. Nhập khẩu
Tổng nhập khẩu gạo trên toàn thế giới năm 2022 đạt 53,3 triệu tấn, giảm 2,5% so với năm 2021. Tốc độ tăng trưởng nhập khẩu gạo của thế giới trong vòng 10 năm trở lại đây đạt 3,5%/năm.
Trong năm 2022, Trung Quốc là quốc gia nhập khẩu nhiều gạo nhất thế giới với 5,2 triệu tấn (chiếm 9,8% tổng nhập khẩu gạo của thế giới); tiếp đến Philipin với 3,6 triệu tấn (6,8%), và EU với 2,7 triệu tấn (5,0%). Trong Top 8 quốc gia nhập khẩu nhiều gạo nhất thế giới, so với năm 2021, khối lượng nhập khẩu tại Trung Quốc, Philippines, EU, Nigeria, I rắc và Bờ Biển Ngà có xu hướng giảm trong khi các quốc gia khác có xu hướng tăng.
2.2. Diễn biến xuất khẩu gạo Việt Nam
2.2.1. Xuất khẩu
Việt Nam luôn nằm trong top 3 quốc gia xuất khẩu gạo nhiều nhất thế giới. Với sản lượng lúa hơn 40 triệu tấn hàng năm (quy đổi gạo khoảng 27-28 triệu tấn), Việt Nam luôn có thể mở rộng các hoạt động xuất khẩu gạo mà vẫn đảm bảo đủ tiêu dùng trong nước.
Từ năm 2009, xuất khẩu gạo Việt Nam luôn đạt trên 4 triệu tấn/năm, trong đó cao nhất là 8 triệu tấn năm 2012. Theo Tổng cục Hải quan, khối lượng xuất khẩu gạo cả năm 2022 đạt 7,11 triệu tấn và 3,45 tỷ USD, tăng 13,8% về khối lượng và 5,1% về giá trị so với năm 2021.
Về thị trường xuất khẩu, Philippin đứng vị trí thứ nhất về thị trường xuất khẩu gạo của Việt Nam trong năm 2022 với 43.2% thị phần. Xuất khẩu gạo sang thị trường này trong năm 2022 đạt 3,2 triệu tấn và 1,49 tỷ USD, tăng 30,7% về khối lượng và 19,0% về giá trị so với cùng kỳ năm 2021. Đứng thứ hai là Trung Quốc với 12,5% thị phần, đạt 0,85 triệu tấn và 432,3 triệu USD, giảm 19,6% về khối lượng và 17,3% về giá trị so với cùng kỳ năm 2021. Đứng thứ ba là Bờ Biển Ngà với 8,5% thị phần, đạt 656,4 nghìn tấn và 294,6 triệu USD, tăng 53,3% về khối lượng và 34,9% về giá trị so với cùng kỳ năm 2021.
2.2.2. Nhập khẩu
Ngoài nguồn sản xuất trong nước, lượng lúa gạo của Việt Nam còn được bổ sung lượng nhỏ bởi nguồn nhập khẩu. Theo số liệu điều chỉnh của Tổng cục Hải quan, trong năm 2022, Việt Nam nhập khẩu khoảng 627,3 triệu USD, giảm khoảng 13,0% so với năm 2021. Nguồn nhập khẩu chính của Việt Nam thường xuyên là Campuchia, ngoài ra còn có Ấn Độ. Trong đó, gạo Ấn Độ được nhập khẩu thường là loại gạo tấm chất lượng không cao dùng để làm nguyên liệu chế biến bún phở, TACN... Tuy nhiên, do Ấn Độ có chính sách hạn chế xuất khẩu gạo tấm trong năm 2022 vào khoảng cuối năm, nên cũng ảnh hưởng đến xu hướng nhập khẩu gạo của Việt Nam.
Xem báo cáo chi tiết tại đây: /images/files/Bao%20cao%20thuong%20nien%20lua%20gao%202022.pdf