Theo Bộ Thương mại, hiện nay giá hồ tiêu xuất khẩu của Việt Nam tăng vọt lên 3.300-3.400 USD/tấn, mức giá cao kỷ lục trong vòng 6 năm qua. Nếu đầu vụ Hiệp hội Hồ tiêu Việt Nam (VPA) và các doanh nghiệp xuất khẩu hồ tiêu dự báo với giá 2.200-2.500 USD/tấn là đã có lợi. Nay giá tăng ngoài mong đợi, cao gấp 3 lần so với giá xuất khẩu cùng kỳ năm 200 ngoái.

“Điệp khúc” mất mùa, được giá!

Các nhà trồng tiêu tại một số tỉnh có diện tích tiêu lớn như Bình Phước, Đồng Nai, Phú Quốc, Châu Đức (Bà Rịa – Vũng Tàu), Chư Sê (Gia Lai) và một số huyện ở Đắc Lắc…thì năm nay mất mùa nặng, năng suất, sản lượng giảm 40-50% so với năm ngoái. Nguyên nhân vì năm nay thời tiết khắc nghiệt, nắng nóng, hạn hán gay gắt, sâu bệnh phát triển, tiêu chết nhiều, năng suất, sản lượng giảm gần nửa.

Ngược với cảnh xơ xác, ảm đạm tại các vườn tiêu, giá tiêu năm nay tăng trên dưới 3 lần so với năm 2006. Cuối tháng 3/2007, giá tiêu trên thị trường nội địa đạt tới mức 42.000 đ/kg, so với cùng thời điểm năm ngoái là 18.000-20.000 đ/kg. Đến cuối tháng 4, giá tiêu tăng vọt lên 50.0000-55.000 đ/kg. Giá tiêu trong nước tăng do hai nguyên nhân: mất mùa và giá tiêu xuất khẩu tăng, hiện đã ở mức 3.300-3.400 USD/tấn. Theo ông Đỗ Hồ Nam[1], Chủ tịch VPA, Việt Nam là nước xuất khẩu hồ tiêu số 1 thế giới, chiếm hơn 50% thị phần. Năm nay, Việt Nam mất mùa ở mức cao hơn so với mức Hiệp hội hồ tiêu thế giới (IPC) dự đoán ban đầu. Cán cân cung cầu đã mất cân đối, nay càng mất cân đối thêm khi Ấn Độ, nước sản xuất hồ tiêu lớn nhất thế giới cũng rơi vào cảnh tự cung, tự cấp, đã thu hoạch xong nhưng sản lượng không đủ đáp ứng cho nhu cầu tiêu dùng trong nước. Các nước khác như Indonesia, Malaysia, tháng 7 mới vào vụ. Còn Braxin phải đến tháng 10 mới thu hoạch. Như vậy, ông Nam phân tích “Thị trường hồ tiêu thế giới phụ thuộc vào lượng hàng cung ứng của Việt Nam. Hồ tiêu Việt Nam “một mình một chợ”, không có sự cạnh tranh nào của bất kỳ nhà cung cấp nào ở thời điểm này. Liệu ngành hàng hồ tiêu Việt Nam có tận dụng được thời cơ vàng để quyết định giá tiêu thế giới?”. Hiện nay, tuy đã quá nửa vụ thu hoạch, nhưng lượng hồ tiêu Việt Nam bán ra 3 tháng đầu năm giảm 40% so với cùng kỳ năm ngoái.

Việc mua hàng hiện nay rất khó khăn. Một trong các nguyên nhân là nông dân và các nhà cung ứng găm hàng chờ giá lên để thu lợi nhuận cao hơn.

Nông dân “găm hàng”

Tại một số vườn tiêu, các hộ nông dân thấy giá tiêu ngày càng tăng, nên mặc dù đã thu hoạch xong nhưng các hộ này đều bán hàng cầm chừng, tích trữ hàng trong kho. Hiệp hội Hồ Tiêu Việt Nam (VPA) cho biết, tính đến đầu tháng 5, các tỉnh trồng tiêu lớn như Đắk Nông, Đồng Nai đã thu hoạch xong 100%, Bình Phước 95%, Gia Lai 80%, Đắk Lắk 80% nhưng lượng hàng bán ra vẫn rất hạn chế. Ví dụ, tại một cơ sở chế biến tiêu xuất khẩu Minh Chuyên (xã Long Giang, Cẩm Mỹ, Đồng Nai) - một trong những cơ sở chế biến tiêu lớn nhất huyện, dù đang cao điểm kinh doanh nhưng không khí khá im lìm. Thực tế không phải do cơ sở ế ẩm ít khách hay thiếu tiền nhập hàng chế biến, mà do lượng hàng thu mua giờ quá khó. Chị Mỹ Chuyên - chủ cơ sở cho biết: “Năm ngoái, 1ngày tôi mua 2 công (1 công tương đương 13-14 tấn), vậy mà năm nay cả tuần ra sức mới lấy nổi 1 công. Không những thế, chuyênj thu mua cạnh tranh đến mức tôi còn phải chấp nhận trả tiền trước 100% mới lấy được hàng”.

Do yếu tố cung không đủ cầu, nông dân “găm hàng” nên chuyện giá tiêu xuất khẩu chỉ trong 1 tuần có thể tăng lên vài trăm USD là bình thường. Tuy nhiên, VPA[2] cũng cảnh báo giá tăng chỉ có giới hạn và khi thấy hợp lý người dân nên bán ra.

Vị thế hồ tiêu Việt Nam

Lâu nay, các nhà kinh doanh hồ tiêu thế giới cho rằng Việt Nam không có khả năng chi phối được thị trường thế giới. Tuy nhiên, diễn biến của thị trường thế giới vừa qua cho thấy, giá hồ tiêu thế giới có sự tác động không nhỏ của thị trường Việt Nam.

Năm 2006 Việt Nam đã cung ứng cho thị trường thế giới hơn 116.670 tấn hồ tiêu, chiếm 50% tổng lượng cung, tăng 21% so với năm trước đó. Trước tình hình nhiều nước sản xuất hồ tiêu sụt giảm về sản lượng, trong khi nhu cầu thế giới thường tăng 3,5%/năm, vị trí nhà cung ứng số 1 của Việt Nam ngày càng được củng cố, nổi bật.

Bộ Thương mại cho biết, thời gian gần đây nhiều hiệp hội hồ tiêu các nước đã đề nghị hợp tác với Hiệp hội hồ tiêu Việt Nam. Cụ thể, ngày 5 tháng 4 vừa qua, tại Jakarta (Indonesia) Hiệp hội Hồ tiêu Việt Nam và Hiệp hội Các nhà xuất khẩu hồ tiêu Indonesia đã ký bản ghi nhớ về việc thành lập Uỷ ban hợp tác đại diện cho 2 quốc gia, để nghiên cứu và thực hiện các chính sách nhằm đẩy mạnh hoạt động xúc tiến thương mại, nâng cao chất lượng, sản lượng hạt tiêu, cũng như ứng phó kịp thời với các thay đổi trên thị trường hồ tiêu thế giới... Sắp tới Hiệp hội Hồ tiêu Malaysia, Hiệp hội Hồ tiêu Brazil sẽ sang Việt Nam để bàn về việc hợp tác, phối hợp hành động, phát triển thị trường hồ tiêu thế giới. Như vậy, Việt Nam sẽ có nhiều cơ hội thoát khỏi tình trạng xuất khẩu phải qua các trung gian, thường bị ép giá thấp hơn từ 200-300 USD/tấn.

Theo VPA, năm 2004 tổng sản lượng hồ tiêu Việt Nam đạt khoảng 140.000 tấn, năm 2005: 135.000 tấn. Năm 2006 giảm còn 120.000 tấn, nhưng lại là năm xuất khẩu đạt cao nhất (116.670 tấn). Nguyên nhân là các năm trước sản lượng hồ tiêu xuất khẩu tiểu ngach sang Trung Quốc đạt khoảng 16.000 tấn/năm thì năm 2006 chỉ còn 6.000 tấn do Trung Quốc được mùa tiêu. Vì thế, 10.000 tấn còn lại được chuyển từ xuất khẩu tiểu ngạch sang xuất khẩu chính ngạch, khiến lượng xuất khẩu năm 2006 cao hơn mọi năm. Năm 2007, tuy chưa kết thúc mùa thu hoạch, nhưng ước sản lượng hồ tiêu chỉ đạt khoảng 90.000 tấn, giảm khoảng 25% so với năm ngoái.

Theo quy luật cung cầu, khi thị trường khan hiếm hàng giá sẽ tăng lên, nhưng không phải tăng không giới hạn. Vì vậy VPA cảnh báo các nhà sản xuất, kinh doanh không nên găm hàng quá nhiều để hy vọng vào sự biến động của giá cả. Bởi thông thường, khi giá lên càng nhanh giá rớt cũng nhanh. Sự đột biến sẽ gây thiệt hại cho người kinh doanh. Đồng thời IPC cũng cảnh báo, các nhà xuất khẩu Việt Nam không nên xuất ồ ạt, nếu muốn giữ giá cao ổn định ở mức 2.500-3.000 USD/tấn.