Sau khi được biết theo đề xuất của Tổng Công ty Cà phê Việt Nam thì Chính phủ sẽ mua dự trữ cà phê cho dân nếu giá xuống dưới mức 18.000 đồng/kg (đây được Tổng Công ty Cà phê Việt Nam cho là mức giá thành của 1 kg cà phê sản xuất tại Việt Nam), chúng tôi đã có cuộc khảo sát ở các vùng trồng cà phê trọng điểm của tỉnh Đắk Lắk để tìm hiểu ý kiến của người dân.
CưM'gar là một trong những vùng trồng cà phê trọng điểm của tỉnh Đắk Lắk, với diện tích khoảng 32.000 ha, trong đó hơn một nửa được trồng trong thập niên 1980, đến nay đã có tuổi đời trên dưới 20 năm. Theo nhiều người dân nơi đây cho biết, với những diện tích cà phê này, bình quân mỗi năm họ thu hoạch chỉ chưa tới 2,5 tấn nhân/ha, mặc dù tiền đầu tư không thua cà tơ (cà phê từ 4-10 năm) bao nhiêu, trong khi cà tơ có thể cho thu hoạch từ 5 - 6 tấn nhân/ha.
Anh Trịnh Văn Tám, ở thị trấn Ea Pốk cho biết, gia đình anh hiện có 2ha cà phê trồng vào năm 1988. Trong giai đoạn từ 10 năm trở lại, năng suất của vườn cây khá cao, có năm gia đình anh thu hoạch được tới 6 tấn/ha. Các năm sau đó, năng suất cứ giảm dần và kể từ năm 2000 đến nay, cả 2ha cà phê mà anh chỉ thu hoạch được 5 tấn. “Với sản lượng này là tôi đã thấy may mắn lắm rồi. Nhiều người bên cạnh vườn cà phê của tôi cũng đầu tư như nhau nhưng thu hoạch chỉ đạt 2 tấn/ha”- Anh Tám cho biết.
Khi được hỏi giá thành để sản xuất ra một kg cà phê là bao nhiêu? Anh Tám khẳng định chắc nịch: "Trên 25.000 đồng. Giá phân năm trước tăng cao khoảng 10 triệu đồng/tấn, mỗi năm tôi bón 4 đợt, trong mùa mưa bón 3 đợt và một đợt trong mùa tưới, mỗi đợt bón khoảng 1 tấn phân/ha. Tính ra, riêng tiền phân bón đã ngốn mất 40 triệu đồng. Bên cạnh tiền phân, do giá nhân công mấy năm gần đây tăng gấp 2-3 lần những năm trước, nên mỗi mùa thu hoạch, tiền chi phí thuê nhân công cũng mất trên 10 triệu đồng/vụ. Ngoài ra, còn nhiều chi phí khác như: xăng dầu tưới, công chăm sóc, ống nước phục vụ tưới, công phơi sấy... Nếu tính toàn bộ chi phí đầu tư hết hơn 70 triệu đồng/ha. Trong khi đó, với giá khoảng 24.000 đồng/kg như hiện nay, tính ra mỗi ha cà phê tôi bị lỗ khoảng 10 triệu đồng. Nếu hòa vốn thì mỗi ha cà phê phải thu hoạch 3 tấn. Còn việc tính giá thành của cà phê là 18.000 đồng/kg thì mỗi ha cà phê phải thu hoạch từ 5 - 6 tấn".
Hiện nay nước ta có khoảng 500.000 ha cà phê, trong đó, theo thống kê của Tổng công ty cà phê Việt Nam thì có tới 22,4% diện tích (tương đương với 112.000 ha cà phê) có độ tuổi trên 20 năm, trong đó có trên 27.000 ha có độ tuổi trên 25 năm; diện tích có độ tuổi từ 15 - 20 năm chiếm khoảng 20,2% (khoảng 101.000 ha); diện tích dưới 15 năm tuổi chiếm 57,4% (khoảng 287.000 ha). Tính ra gần 50% diện tích cà phê của nước ta có năng suất khá thấp, chỉ đạt từ 2 - 2,5 tấn/ha. Với những diện tích cà phê này, coi như người dân đang lỗ nặng.
Thiết nghĩ, việc xác định giá thành của một kg cà phê bao nhiêu là rất quan trọng, nhằm giúp cho các doanh nghiệp kinh doanh xuất khẩu tính toán làm thế nào để người trồng có lãi. Tuy nhiên, từ trước đến nay, hầu như chúng ta “ước đoán” mà chưa có một sự tính toán chi tiết để đưa ra một con số chính xác.