Quy mô thị trường

Anh là thị trường tiêu thụ cá da trơn lớn thứ 7 tại EU, chiếm 3,9% kim ngạch nhập khẩu nhóm hàng này của EU. Cá da trơn được ưa chuộng tại Anh nhờ giá rẻ và hương vị trung tính. Các nhà cung cấp tại các nước đang phát triển cung cấp tới 91% cá da trơn tiêu thụ trên thị trường này. Việt Nam chiếm thị phần 90% tại thị trường cá da trơn Anh.

97% kim ngạch nhập khẩu cá da trơn của Anh là dưới dạng cá phile đông lạnh. Cá da trơn tươi và ướp lạnh chỉ chiếm 3,1% do người dân Anh có thói quen tiêu dùng sản phẩm đông lạnh. Kim ngạch tái xuất cá da trơn của Anh cũng rất nhỏ, do vậy các sản phẩm nhập khẩu chủ yếu được tiêu thụ ngay tại thị trường này.

Thị trường cá da trơn tăng trưởng nhanh tại Anh nhờ các yếu tố: giá rẻ, hương vị trung tính và các nhà bán lẻ có nguồn hàng đảm bảo quanh năm. Giá rẻ cũng giúp sản phẩm này tăng thị phần trong thời kỳ khủng hoảng. Tuy vậy, những vấn đề về nguồn cung và lo ngại vấn đề an toàn thực phẩm, môi trường cũng đang làm chậm lại sự tăng trưởng của thị trường cá da trơn. Ngoài ra, khủng hoảng kinh tế dịu đi và sự phục hồi sản xuất các loại cá truyền thống tiêu thụ trên thị trường EU (như cá tuyết) có thể khiến người tiêu dùng quay sang mua các loại thuỷ sản khác. Tuy vậy, thị trường cá da trơn được kỳ vọng sẽ tiếp tục tăng trưởng tốt trong vài năm tới.

Các khuynh hướng thị trường

Sự thành công của cá da trơn trên thị trường Anh cho thấy thị trường này khá mở trong việc đón nhận các sản phẩm mới. Những vấn đề về nguồn cung cá da trơn gần đây có thể dẫn tới việc người tiêu dùng có thể chuyển sang các sản phẩm cá thịt trắng có hương vị tương tự như cá rô phi.

Anh là một trong 5 thị trường tiêu thụ thuỷ sản hàng đầu EU. Số liệu tiêu dùng công bố cho thấy người tiêu dùng Anh ngày càng có khuynh hướng ưa thích sản phẩm cá và khoai tây chiên ăn nhanh, mang đi. Cá được sử dụng để chế biến trong bữa ăn nhanh này thường là cá tuyết hoặc cá Pollack. Tuy vậy, ở những phân khúc thị trường thấp hơn, cá da trơn đang dần thay thế hai loại cá này do những nhà kinh doanh muốn giảm giá sản phẩm để tăng doanh thu.

Tại thị trường Anh, kích cỡ cá da trơn được tiêu thụ phổ biến là 120/170g, 170/220g và 220g. Để bán sản phẩm mang lại lợi nhuận cao hơn, nhiều nhà sản xuất đã tăng tỷ lệ nước đá trong sản phẩm, đặc biệt là các sản phẩm từ Việt Nam. Hiện chính phủ Việt Nam đã đưa ra quy định về hàm lượng nước trong sản phẩm xuất khẩu không được quá 83%. Việc nuôi cá da trơn kéo theo những vấn đề an toàn thực phẩm và môi trường. Tổ chức WWF đang hợp tác với ASC để cấp chứng nhận cho sản xuất cá da trơn bền vững.

Tesco, chuỗi siêu thị hàng đầu Anh, đã đưa ra sáng kiến mới nhằm đảm bảo nguồn cung cá da trơn cho chuỗi siêu thị này được sản xuất bền vững. Cùng với Cumbrian Seafoods, nhà cung cấp thuỷ sản chính của Anh, Tesco đang nỗ lực đưa các sản phẩm cá da trơn nguyên liệu được sản xuất bền vững vào chế biến. Waitrose, một nhà bán lẻ quan trọng khác tại Anh, cho biết nhà bán lẻ này sẽ không bán cá da trơn cho đến khi họ tìm được các nhà cung cấp chào bán một loại sản phẩm tương tự để có nhiều lựa chọn nguồn hàng.

Ngành nuôi cá Anh đang kiến nghị về việc các nhà bán lẻ dán nhãn sản phẩm tươi cho các sản phẩm đông lại đã được làm tươi trở lại. Quy định mới của EU sẽ đưa ra quy định đối với các nhà bán lẻ phải cung cấp rõ thông tin cho khách hàng để phân biệt hai loại sản phẩm này và dự kiến sẽ có hiệu lực vào năm 2011. Các nhà xuất khẩu từ các nước đang phát triển sẽ chịu ảnh hưởng do quy định này liên quan đến yêu cầu dán nhãn sản phẩm.

Trong những năm gần đây, cá da trơn đã chiếm thị phần của một số loại cá được nuôi quy mô lớn tại nước này. Ngành nuôi trồng thuỷ sản Anh đang lên kế hoạch sản xuất các sản phẩm chất lượng cao hơn và bền vững hơn, do đó các công ty nước này sẽ tập trung vào phân khúc sản phẩm cao cấp này để giành lại thị trường đã mất. Đồng thời, do những áp lực lên giá cá da trơn gần đây và nhu cầu ngày càng tăng của các nhà bán lẻ Anh với các sản phẩm giá trị gia tăng cao, các nhà chế biến Việt Nam có thể sẽ chuyển từ nhà chế biến sơ cấp thành nhà chế biến thứ cấp.

Diễn biến giá

Sự áp đảo của Việt Nam trên thị trường cá da trơn thế giới chủ yếu là do giá cá nguyên liệu thấp. Nhờ nguồn cung cá được nuôi quanh năm nên các nhà bán lẻ trên thế giới có nguồn hàng ổn định trên thị trường.

Từ năm 2009, những áp lực lên nguồn cung, giá và lợi nhuận đã khiến những nông dân sản xuất nhỏ phải rời bỏ thị trường, đồng thời hoạt động hợp nhất trên thị trường cũng tăng lên. Những yêu cầu ngặt nghèo về dán nhãn sản xuất, an toàn thực phẩm và sản xuất bền vững, làm tăng chi phí sản xuất cũng là những yếu tố thúc đẩy hợp nhất tại khu vực sản xuất.

Những diễn biến trên thị trường thế giới ảnh hưởng đến giá cá da trơn:

(1)   Tình hình thời tiết bất lợi ảnh hưởng nghiêm trọng đến hoạt động sản xuất tại Trung Quốc và Việt Nam. Do hoạt động sản xuất tiếp tục tập trung tại một số nước châu Á nên những diễn biến thời tiết bất lợi tại khu vực này có ảnh hưởng lớn đến nguồn cung toàn cầu, qua đó tác động lên giá;

(2)   Mỹ áp thuế chống bán phá giá lên các sản phẩm cá da trơn, làm nguồn cung cá da trơn tại thị trường EU tăng lên. Luật Farm Bill của Mỹ cũng ảnh hưởng lớn đến nhập khẩu cá da trơn của Mỹ khi luật đưa ra những biện pháp kiểm soát an toàn thực phẩm ngặt nghèo;

(3)   Trong tương lai, Trung Quốc sẽ tăng khả năng cạnh tranh trên thị trường, đồng thời gây áp lực lên giá cá da trơn;

(4)   Giá cá tuyết trở về mức bình thường, sẽ là một mặt hàng cạnh tranh mạnh với cá da trơn trên thị trường EU nói chung do đây là chủng loại cá tiêu dùng truyền thống trên thị trường.

Do áp lực cạnh tranh mạnh, các nhà sản xuất cá da trơn không hiệu quả sẽ phải rời bỏ thị trường. VASEP vừa qua đã đặt giá sản xuất khẩu và các điều kiện giá nhằm đưa giá cá da trơn về giá trị thực và đảm bảo lợi nhuận cho cả người nuôi và nhà chế biến.

Mức lợi nhuận biên của các nhà nhập khẩu cá da trơn Anh là khoảng 5 – 10%. Hiện mức thuế nhập khẩu chung cho cá da trơn phile đông lạnh là 9% và 5,5% đối với các nước được hưởng GSP. Một số nhà nhập khẩu và bán buôn lớn của Anh, nhập khẩu trực tiếp từ các nhà cung cấp tại các nước đang phát triển là: Cumbrian Seafoods, The Seafood Company, C.M.Roach&Co, và Mardon.

Kim Dung AGROINFO

Theo CBI

Bài trước: Thị trường cá da trơn Ba Lan