Nhiều người vẫn cho rằng thế lực thực sự chi phối chính trường Thái Lan không phải là Thủ tướng đương nhiệm Yingluck Shinawatra, mà là anh trai bà, ông Thaksin Shinawatra, người đã buộc phải sống lưu vong từ năm 2006, khi đảng của ông tan rã sau một cuộc đảo chính quân sự. Nếu bất cứ ai còn nghi ngờ về người thực sự chịu trách nhiệm về chính sách gạo mới của Thái Lan có thể nhận được câu trả lời khi trong tuần qua, ông Thaksin đã dành 2 giờ tư vấn cho chính phủ Thái Lan đương nhiệm qua skype, liên quan đến chương trình thu mua gạo của chính phủ nước này. Người ta cho rằng ông đã nói với các bộ trưởng nước này nên bỏ qua các chỉ trích và củng cố đội ngũ, thực hiện chính xác chương trình mua gạo từ 7/10 với giá khoảng 500 USD/tấn. Ông cũng bày tỏ sự thất vọng khi chính sách thực hiện trong quá khứ đã không mang lại kết quả và đưa ra lời khuyên về cách thức hoạt động của thị trường gạo và cách mà chính phủ đương nhiệm nên tiếp cận đối với chính sách này.

Thị trường gạo sẽ bước vào một giai đoạn đầy sôi động từ tháng 12, khi đảng cầm quyền tại Thái Lan có thể đưa tên ông Thaksin vào danh sách ân xá, được gửi đến thư ký đặc biệt của nhà vua Thái Lan trước 5/12, thời điểm nước này tổ chức kỷ niệm sinh nhật của nhà vua. Mặc dù tầm ảnh hưởng của Thaksin trong chính phủ cầm quyền của em gái ông đã suy giảm nhưng một vài bộ trưởng cấp cao Thái Lan đang chuẩn bị cho sự trở lại của ông Thaksin. Tuy vậy, sự trở lại này được dự đoán sẽ tạo nên một làn sóng bất mãn chính trị mới tại Thái Lan và bất cứ một cuộc xung đột nội bộ nào tại đất nước này cũng sẽ ảnh hưởng tức thì đến chương trình thu mua gạo của chính phủ Thái Lan. Do đó, các chuyên gia cảnh báo các nhà xuất khẩu nên giữ nhịp độ hoạt động và phản ứng chính xác với diễn biến trên thi trường.

Trên thị trường gạo hiện nay, điều đáng chú ý là các nông dân, những thương gia gạo đang nắm giữ một lượng gạo lớn. Những nhà máy xay xát gạo, các nhà xuất khẩu gạo và thậm chí cả một vài người mua đang nắm giữ hàng ngàn tấn gạo trên toàn thế giới. Tất cả đồng loạt tích trữ gạo trước thời điểm Thái Lan bắt đầu triển khai chương trình thu mua. Thái Lan, Mỹ, Việt Nam, Ấn Độ, Brazil, Pakistan, dường như trên khắp các mắt xích của chuỗi cung ứng gạo đều đang tích trữ gạo và chờ đợi giá gạo tăng. Thậm chí, chính chính phủ Thái Lan cũng đang có động thái tương tự.

Chỉ vài năm trước đây, tình hình tương tự đã từng diễn ra. Lúc bấy giờ, chính phủ Thái Lan sẽ tham gia thị trường, rút ra khỏi thị trường một lượng gạo đáng kể và đẩy giá tăng cao. Thị trường đóng băng ở giá cao. Các chuyên gia gọi đó là hành động thao túng thị trường. Theo định nghĩa, hành động thao túng thị trường là việc ai đó thu mua lượng lớn một loại hàng hóa nào đó và lũng đoạn giá thị trường, tương tự như việc một công ty sở hữu thị phần quá cao trên thị trường và bóp méo thị trường. Người thao túng thị trường hy vọng sẽ giành được quyền kiểm soát đủ nguồn cung của hàng hóa đó, để có thể áp đặt giá.

Điều này có thể được thực hiện thông qua một số cách. Chiến lược trực tiếp nhất là đơn giản thu mua một lượng lớn hàng hóa này đang được chào bán trên thị trường và tích trữ, Mặc dù đã có rất nhiều nỗ lực thao túng các thị trường, từ bạc cho tới gia súc, nhưng cho đến nay rất ít trong số các nỗ lực đó thành công, thậm chí nó còn gây ra hiệu ứng ngược và hủy hoại chính người thực hiện hành vi thao túng. Một người thao túng thị trường có thể hết sức dễ tổn thương trước biến động trên thị trường do quy mô lượng hàng hóa mà người này nắm giữ, đặc biệt là nếu thị trường đều nhận thấy động thái thao túng thị trường này. Nếu tâm lý của các thành phần còn lại trên thị trường đều yếu, các thành phần này có thể chống lại bất cứ nỗ lực thao túng thị trường nào và chủ động thực hiện các động thái đáp trả. Nếu giá bắt đầu diễn biến bất lợi cho người thao túng thì bất cứ nỗ lực bán nào của người thao túng có thể gây nên sự sụt giảm giá mạnh mẽ. Trong trưởng hợp như vậy, tất cả các bên của thị trường đều hưởng lợi, trừ chính kẻ thao túng thị trường.

Nếu đặt chính phủ Thái Lan vào vị trí kẻ có tham vọng thao túng thị trường theo định nghĩa trên thì điều đáng bàn là những ai sẽ hưởng lợi từ chính phủ Thái nếu kịch bản trên xảy ra. Những đồn đoán trên thị trường đều cho rằng giá gạo Thái Lan sẽ cao hơn giá gạo Việt Nam khoảng 200 – 300 USD và Việt Nam sẽ hưởng lợi từ chương trình thu mua gạo của Thái Lan.

Hiện tại, bất kể kịch bản kẻ thao túng thị trường hay thị trường đóng băng ở giá cao xaảy ra, bất kể nhu cầu gạo diễn biến ra sao và chương trình thu mua của chính phủ Thái diễn ra thế nào, giá gạo cũng đang gây ảnh hưởng mạnh mẽ lên các thị trường tài chính, ít nhất là trong ngắn hạn.

Giá gạo tương lai trên thị trường Trung Quốc tăng khoảng 3 USD, lên 395 USD/tấn. Chỉ số giá gạo thô Brazil tăng khoảng 4 USD, lên mức khoảng 248 USD/tấn.

Kim Dung AGROINFO