Nông dân cần liên kết để nâng cao giá trị hạt gạo

02 | 09 | 2008

Gần đây, nhiều mặt hàng nông sản nói chung và lúa gạo nói riêng gặp nhiều biến động khiến đời sống người nông dân bị ảnh hưởng nặng nề, việc sản xuất lúa gạo gặp nhiều khó khăn. Bên lề Hội thảo Cơ hội đầu tư vào nông nghiệp - nông thôn trong bối cảnh mới vừa diễn ra tại Hà Nội, chúng tôi đã có cuộc trao đổi với GS.TS Võ Tòng Xuân, nguyên Hiệu trưởng Trường Đại học An Giang xung quanh vấn đề này.

Thưa giáo sư, thời gian qua giá lúa gạo lên xuống thất thường đã ảnh hưởng đến tình hình sản xuất và tiêu thụ lúa gạo của bà con nông dân. Để xảy ra tình trạng này, nhiều người cho rằng còn thiếu vai trò chỉ đạo của Nhà nước. ý kiến của giáo sư về vấn đề này như thế nào?

Nông dân Việt Nam nói chung và nông dân Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) nói riêng thời gian gần đây gặp nhiều khó khăn. Thứ nhất, do trình độ thấp nên họ chủ yếu sản xuất theo kinh nghiệm. Tất nhiên kinh nghiệm cũng quan trọng nhưng nếu bà con không chú trọng đến việc áp dụng tiến bộ kỹ thuật vào sản xuất thì sẽ phải hứng chịu thiệt hại. Ví dụ, khi sạ lúa không nên bón đạm urê nhiều nhưng bà con luôn cho rằng: sạ lúa bón phân mới tốt, dẫn đến phải dùng nhiều thuốc trừ sâu. Do đó, môi trường bị ảnh hưởng, năng suất và chất lượng lúa gạo không cao.

Thứ hai, ở nước ta, hệ thống thu mua lúa gạo còn rất hạn chế. Nhà nước thả lỏng, còn tư thương mặc sức thao túng. Tuy nhiên, chúng ta không thể trách tư thương, bởi nếu không có họ thì ai sẽ mua lúa của dân. Vấn đề chính ở đây là hạt gạo của ta phải chuyền tay qua nhiều người mới đến doanh nghiệp xuất khẩu nên giá thành sản xuất tăng cao. Trong khi thế giới đang rơi vào cuộc khủng hoảng lương thực, thì với cách làm ăn này, người nông dân không được hưởng bao nhiêu trong cuộc khủng hoảng đó. Cái lợi lớn nhất vẫn rơi vào tay thương lái và doanh nghiệp xuất khẩu. Trong chuỗi tiêu thụ này, nếu Nhà nước không thể hiện rõ vai trò chỉ đạo thì thiệt hại rất lớn. Đơn cử như việc tạm hoãn xuất khẩu gạo vừa qua, lúc giá xuất khẩu lên tới 1.000 - 1.200 USD/tấn thì Nhà nước không cho bán vì sợ thiếu gạo mà không phân tích nguyên nhân sâu xa là do đầu cơ tích trữ, đến lúc các nước gia tăng tích trữ lương thực tránh khủng hoảng, nước nào cũng nhiều gạo, giá thấp không ai muốn mua thì ta lại bán. Nghịch lý là ở chỗ đó.

Trên thực tế, Việt Nam là nước xuất khẩu gạo lớn thứ 2 thế giới nhưng từ trước đến nay, chỉ thấy thương hiệu gạo Thái Lan trên thị trường chứ gạo do Việt Nam sản xuất ít được nhắc đến, tại sao vậy thưa ông?

Đó là một thực tế vì cách phân phối, thu mua lúa gạo của chúng ta vẫn rất lạc hậu, chỉ quan tâm tới số lượng mà quên chất lượng. Nhà nước chưa có bộ phận chuyên trách đảm đương vấn đề này. Bộ Công Thương chưa năng nổ trong việc tìm đầu ra cho nông sản và xây dựng thương hiệu cho lúa gạo. Muốn nông sản trong nước có đầu ra bền vững, giá trị xuất khẩu cao, chúng ta cần những doanh nghiệp thật sự sừng sỏ, họ sẽ chủ động xây dựng vùng nguyên liệu cho chính mình.

Gạo Việt Nam tại sao chưa có thương hiệu? Tôi cho rằng nguyên nhân chủ yếu chính là do chất lượng chưa đạt tiêu chuẩn. Công ty xuất khẩu gạo thường thu mua gạo của thương lái ở khắp ngõ ngách ĐBSCL, còn thương lái lại thu mua từ nông dân cá thể ở nhiều cánh đồng với các giống lúa khác nhau. Với kiểu thu mua, chế biến như vậy, gạo Việt Nam không thể đảm bảo chất lượng đồng nhất và phải chấp nhận số phận long đong. Và đương nhiên, chúng phải nằm dưới tên của một công ty nào đó ở nước ngoài.

Thưa ông, liệu chúng ta có thể áp dụng hình thức hợp đồng thu mua lúa giữa nông dân và doanh nghiệp?

Điều này rất khó, vì sản xuất lúa gạo ở ĐBSCL vẫn trong tình trạng manh mún, mỗi nhà vài thửa ruộng, vài giống lúa. Ta đã có Quyết định 80/2002/QĐ -TTg ngày 24/6/2002 về tiêu thụ nông sản thông qua hợp đồng nhưng Quyết định này còn nhiều bất cập do không có điều kiện ràng buộc giữa 2 bên, không tính đến việc chia lại khoản chênh lệch khi thị trường biến động. Doanh nghiệp cứ ký hợp đồng vô tư bởi thực chất không có gì ràng buộc họ, cuối cùng nông dân lại phá hợp đồng, bán cho người khác. Để việc gắn kết bền vững, nông dân cần dựa vào một tập thể, cần có vùng nguyên liệu ổn định. Khi tập thể quyết định chứ không phải cá nhân thì chắc chắn cả nông dân và doanh nghiệp đều có lợi.

Theo ông, giải pháp nào có thể cải thiện tình trạng sản xuất và thu mua lúa gạo như hiện nay?

Chúng ta có thuận lợi lớn là sở hữu vùng đồng bằng đất đai phì nhiêu, cư dân nông nghiệp nhiều kinh nghiệm nhưng những hạn chế trong khâu thu mua, tiêu thụ lúa gạo nói riêng và nông sản nói chung đang là rào cản lớn khiến nông sản Việt khó trụ vững trên thị trường. Nông dân có thể nuôi, trồng nhiều loại cây, con nhưng luôn bị động trong khâu tiêu thụ. Nhà nước không có bộ phận chức năng xông xáo, hữu hiệu trong việc mở mang thị trường mới; các doanh nghiệp vừa và nhỏ hoạt động thụ động, thậm chí có đơn vị còn làm ăn không đàng hoàng, không thực hiện nghiêm túc các cam kết trong hợp đồng nên mất uy tín với đối tác.

Muốn đẩy mạnh tiêu thụ lúa gạo theo hướng bền vững, chúng ta rất cần những nhà kinh doanh nông sản giỏi để họ tìm thị trường, tổ chức lại vùng nguyên liệu hợp lý, từ đó, nông dân có hướng sản xuất ổn định, tạo vùng nguyên liệu đồng nhất để doanh nghiệp có những sản phẩm tốt, có thương hiệu.

Phía Nhà nước phải thực hiện vai trò là người cầm trịch, đó là đề ra chính sách khuyến khích nông dân liên kết lại với nhau để cùng sản xuất một giống lúa, áp dụng một phương pháp gieo trồng và lịch thời vụ hợp lý; đẩy mạnh ứng dụng tiến bộ kỹ thuật, hạn chế dùng thuốc trừ sâu, phân bón hoá học... Đồng thời, phải có cơ chế và khuyến khích thành lập HTX, tổ hợp tác nhằm tập hợp nông dân, làm sao để họ thấy rằng: nếu không vào HTX là mất quyền lợi. Khi có những tổ hợp tác hay HTX như vậy, doanh nghiệp hay thương lái chỉ cần liên hệ thông qua một đầu mối là HTX để có những sản phẩm nông sản đạt tiêu chuẩn xuất khẩu và thu mua với giá có lợi cho nông dân.

Xin cảm ơn ông!

Xem tin gốc tại đây:
http://www.kinhtenongthon.com.vn/Story/kinhte-thitruong/2008/9/14135.html

Các Tin Khác

Chật vật xuất khẩu gạo

01 | 09 | 2008

Gian nan chuyện đầu ra cho lúa

30 | 08 | 2008

8 tháng đầu năm: Cả nước xuất khẩu hơn 3 triệu tấn gạo

29 | 08 | 2008

Vì sao hạt gạo Việt Nam vẫn long đong?

28 | 08 | 2008

Vì sao hạt gạo Việt Nam vẫn long đong?

27 | 08 | 2008