Nguồn: vov.vn

Sau năm 2023 nhiều biến động về nguồn cung và giá cả, thương mại gạo toàn cầu tiếp tục "nóng" ngay từ đầu năm 2024. Nguồn cung có hạn do thời tiết không thuận lợi, một số quốc gia cấm và hạn chế xuất khẩu, nhu cầu nhập khẩu tại nhiều thị trường gia tăng, căng thẳng Biển Đỏ... là nguyên nhân chính khiến thị trường gạo 2024 nóng lên.

Tồn kho cuối kỳ toàn cầu niên vụ 2023-2024 được dự báo ở mức hơn 167 triệu tấn, giảm 8,6 triệu tấn so với niên vụ trước và là lượng tồn kho thấp nhất trong 6 niên vụ trở lại đây. Ấn Độ, quốc gia xuất khẩu lớn nhất, với hơn 20 triệu tấn gạo/năm đã có nhiều chính sách hạn chế xuất khẩu gạo từ giữa năm ngoái.

Nhiều quốc gia đã chuyển hướng tìm kiếm các nguồn cung cấp gạo thay thế, đặc biệt từ khu vực Đông Nam Á, tạo cơ hội cho gạo Việt Nam gia tăng xuất khẩu, cũng như có được giá xuất khẩu tốt. Năm 2023, xuất khẩu gạo của Việt nam đã thu về hơn 4 tỷ USD và kỳ vọng sẽ còn tăng hơn nữa trong năm nay.

Ông Nguyễn Anh Sơn, Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) phân tích: “Ngành lúa gạo Việt Nam có những bước tăng trưởng vượt bậc qua sự chuyển mình mạnh mẽ trong cả sản xuất và xuất khẩu. Sự tăng trưởng trong sản lượng chất lượng sản phẩm và quy trình sản xuất được nâng cao đã giúp mở rộng thị trường nâng cao vị thế gạo Việt Nam trên thị trường quốc tế. Gạo Việt Nam khẳng định được chất lượng, được người tiêu dùng biết đến. Những thị trường khó tính như châu Âu, Hoa Kỳ, Hàn Quốc và một số thị trường mới ở các khu vực Trung Đông có xu hướng ưa chuộng các loại gạo chất lượng cao của Việt Nam.

Bộ Công Thương đề nghị các địa phương, Hiệp hội doanh nghiệp ngành gạo chia sẻ thông tin đề xuất các giải pháp trong công tác phát triển thị trường, phối hợp sát sao của các đơn vị trực thuộc Bộ Công thương, cơ quan thương vụ Việt Nam ở nước ngoài trong việc xây dựng và triển khai các hoạt động xúc tiến thương mại, thiết thực hiệu quả nhằm hỗ trợ doanh nghiệp ngành gạo khai thác đa dạng thị trường xuất khẩu, xây dựng nâng cao vị thế thương hiệu gạo Việt Nam”.

Năm 2024, Philippines có thể nhập khẩu đến 4,1 triệu tấn gạo, thay vì con số dự báo trước đó là 3,9 triệu tấn. Lý giải nguyên nhân lượng gạo nhập khẩu của Philippines tăng mạnh do tình trạng khô hạn ảnh hưởng đến sản lượng lúa gạo nội địa. Trong năm ngoái, Trung Quốc là đối tác nhập khẩu gạo lớn thứ 3 của Việt Nam, với sản lượng 917.255 tấn, kim ngạch hơn 530 triệu USD, với giá bình quân 578 USD/tấn.

Dự báo, năm nay, thị trường này sẽ tăng cường nhập khẩu gạo để điều tiết hài hòa giữa nhập khẩu và sản xuất nhằm bảo đảm an ninh lương thực, có thể vượt xa con số hơn 900.000 tấn của năm 2023, giá xuất khẩu cũng có cơ hội để tăng hơn nữa.

Ông Nguyễn Ngọc Nam - Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt nam kiến nghị: “Trong năm 2024 thì Hiệp hội cũng đề nghị Bộ Công Thương tăng cường công tác thông tin số liệu xuất nhập khẩu, để công tác cân đối cung cầu gạo của các bên được thuận lợi. Thứ hai là đẩy mạnh công tác nghiên cứu thị trường để tiến hành các chương trình xúc tiến thương mại ở các thị trường, để kịp thời cập nhật thông tin về các thương nhân xuất khẩu gạo, để phục vụ định hướng cho xuất khẩu.

Thứ ba là nghiên cứu đàm phán ký kết thỏa thuận ưu đãi thương mại với một số thị trường tiềm năng tận dụng tiến trình các Hiệp định đã đưa vào thực hiện đề nghị các đối tác mở thêm về gia tăng hạn ngạch gạo của Việt Nam. Cuối cùng là công tác nâng cao nhận thức của các thương nhân thực hiện các quy định thương mại tự do để đảm bảo sản xuất và xuất khẩu bền vững Việt Nam trong thời gian tới”.

Với các chính sách hỗ trợ kịp thời của Chính phủ, các bộ, ngành cùng các giải pháp khơi thông thị trường, lưu thông hàng hóa, việc thúc đẩy sản xuất, xuất khẩu đối với mặt hàng gạo đã ghi nhận được một số kết quả tích cực, góp phần tiêu thụ thóc, gạo hàng hóa với giá có lợi cho người nông dân. Đầu năm 2024, giá gạo ở Inđônesia tăng mạnh do nguồn cung thiếu hụt nghiêm trọng. Tính đến tháng 2 năm 2024, Indonesia đã trải qua 8 tháng liên tiếp thiếu hụt nguồn cung gạo so với nhu cầu, tại các siêu thị xuất hiện hiện tượng khan hiếm gạo, khiến Bộ trưởng Thương mại nước này đã đề nghị người dân chuyển sang mua gạo bình ổn giá để tránh giá gạo tăng cao quá ở thị trường tự do.

Ông Phạm Thế Cường - Tham tán thương mại tại Indonesia cho biết: “Hiện tại thì giá gạo bán lẻ tại thị trường tự do đối với gạo phẩm cấp cao lên tới 18.000 Rupee tương đương 1,16 USD/kg, so với mức giá trần Chính phủ ấn định là có 0,9 USD/kg. Với tình hình gạo đang thiếu hụt nghiêm trọng trong bối cảnh vụ thu hoạch chính vụ chưa bắt đầu và tháng lễ Ramadan bắt đầu vào trung tuần tháng 3 năm nay và kéo dài trong một tháng khiến cho nhu cầu lương thực thực phẩm sẽ tiếp tục gia tăng. Chính phủ Indonesia sẽ bị tiếp tục sớm mở thầu mua gạo. Do vậy, các doanh nghiệp xuất khẩu gạo Việt Nam cần theo dõi sát thông tin thị trường tận dụng tranh thủ cơ hội xuất khẩu gạo trong những tháng đầu năm sang thị trường Indonesia”.

2 tháng đầu năm nay, xuất khẩu gạo đạt 920.000 tấn, trị giá 640 triệu USD, tăng 2,1% về lượng và tăng 35,2% về trị giá so với cùng kỳ năm 2023, là dấu hiệu rất tích cực trong bối cảnh nguồn cung lúa gạo toàn cầu đang bị thắt chặt. Gạo Việt Nam hiện đã có mặt tại hơn 180 quốc gia và vùng lãnh thổ, bao gồm cả những thị trường khó tính như châu Âu, Hoa Kỳ, Hàn Quốc, Australia…

Chuẩn bị cho những biến động của thị trường năm 2024, Bộ Công thương với vai trò là cơ quan quản lý kinh tế đa ngành, thực hiện chức năng quản lý nhà nước về thương mại, công nghiệp, điều hành lưu thông hàng hóa và xuất nhập khẩu cho biết, đã xây dựng những giải pháp mang tính chiến lược, hữu dụng và phù hợp với từng kịch bản có thể xảy ra. Bộ Công thương sẽ phối hợp với Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn chủ động đàm phán để đa dạng hóa các thị trường xuất khẩu, tận dụng cơ hội chiếm lĩnh các thị trường mới, tiềm năng để tăng cường tính cạnh tranh cho ngành hàng lúa gạo.