Thiệt hại đủ đường

 Mặc dù nhiều địa phương đã thực hiện dồn điền đổi thửa nhưng trên thực tế, quy mô đồng ruộng nước ta vẫn nhỏ, phân tán, manh mún. Bình quân mỗi hộ chỉ có 0, 7ha đất canh tác với 7-8 thửa. Hệ thống kênh mương chỉ phát huy 60-70% công suất thiết kế... Cơ giới hóa nông nghiệp tập trung chủ yếu ở khâu làm đất; khâu chế biến, bảo quản, hệ thống kho dự trữ lương thực còn thiếu. Vì thế, thu nhập của nông dân giảm 15-30% do sản phẩm không được sơ chế, bảo quản, tiêu thụ kịp thời.

Để xây dựng thương hiệu cho nông sản, còn rất nhiều việc phải làm 

 Theo Cục Chế biến, thương mại nông - lâm - thủy sản và nghề muối (Bộ Nông nghiệp và PTNT), tổn thất sau thu hoạch đối với lúa gạo của Việt Nam thuộc hàng cao nhất khu vực châu á, dao động trong khoảng 9-17%, thậm chí 20-30%, tuỳ từng khu vực và mùa vụ. Với tỷ lệ tổn thất này, chúng ta mất khoảng 3.000 tỷ đồng mỗi năm. Còn với rau quả, tổn thất khoảng 25% đối với các loại quả và hơn 30% đối với rau. Trong khi đó, tỷ lệ TTSTH ở các nước châu á như ấn Độồ chỉ là 3-3,5%, Bangladesh 7%, Pakistan 2-10%, Indonesia 6-17%, Nepan 4-22%...

Hiện, nông dân nước ta phần lớn tự thu hoạch, bảo quản bằng một số chế phẩm hóa học nên chất lượng, mẫu mã giảm. Đơn cử như công nghệ sấy thóc gạo của ta chưa phát triển, thóc thường phơi trên các sân bê -tông hay đường nhựa nên độ rạn, gãy cao (30%); tỷ lệ sạn, cát vượt quá tiêu chuẩn cho phép. Theo thống kê của Viện Kinh tế nông nghiệp, hầu hết công nghệ của các doanh nghiệp (DN) chế biến nông - lâm sản đã qua 3 - 4 thế hệ; 73% số nhà xưởng tạm bợ, chắp vá; chỉ 1- 5% sản phẩm làm ra đạt chất lượng quốc tế.

Lý giải cho điều này, TS. Hoàng Lệ Hằng, Phó trưởng bộ môn bảo quản chế biến (Viện Nghiên cứu rau quả Trung ương) cho biết: “Khâu bảo quản sau thu hoạch theo đúng quy trình tuỳ thuộc rất lớn vào nguyên liệu đầu vào. Nếu hoa quả không tươi thì dù công nghệ bảo quản có tốt đến đâu cũng khó mà thuyết phục được đối tác”.

Theo Bộ Nông nghiệp và PTNT, sản lượng lúa của Việt Nam đạt khoảng 35, 87 triệu tấn/năm. Tại ĐBSCL, ngoài phần cân đối tiêu dùng nội địa, mỗi năm tạo ra hơn 10 triệu tấn lúa hàng hóa phục vụ xuất khẩu. Con số này có thể sẽ cao hơn nếu TTSTH được khắc phục. Bởi chỉ cần giảm 1% tổn thất trên sản lượng 20 triệu tấn lúa trong vùng thì nông dân không phải mất hàng trăm tỷ đồng.

 
Tổn thất nhiều, chất lượng chưa cao 

Sản xuất nông nghiệp phát triển, nhưng các cơ sở chế biến nông, lâm, thủy sản lại chưa được quan tâm đầu tư đổi mới công nghệ nên chưa đáp ứng được yêu cầu bảo quản sản phẩm sau thu hoạch. Mặc dù thời gian qua, các cơ quan chức năng của Bộ Nông nghiệp và PTNT đã chủ động hướng dẫn, chuyển giao một số công nghệ mới cho các cơ sở chế biến nhưng hầu hết cơ sở vật chất phục vụ sơ chế, bảo quản, chế biến nông sản thực phẩm thiết bị và công nghệ còn lạc hậu, nên giá thành sản xuất cao, chất lượng không bảo đảm. Đơn cử như tại các vùng trồng xoài lớn ở ĐBSCL (Tiền Giang, Trà Vinh, Đồng Tháp, Cần Thơ...), hầu hết các địa phương chưa chú trọng việc hình thành vùng chuyên canh. Mạnh nhà nào nhà ấy trồng, nên mặc dù ĐBSCL có tới 41.000ha xoài, chiếm 50% diện tích xoài của cả nước nhưng vẫn rất manh mún. Chính vì vậy, khi đối tác cần mua với số lượng lớn, mỗi gia đình không thể tự đáp ứng mà phải gom hàng ở nhiều nơi. Đây chính là nguyên nhân khiến chất lượng sản phẩm không đồng đều, kéo theo sự tụt giá của cả lô hàng, không chỉ gây bất lợi cho doanh nghiệp mà còn khiến người trồng mất đi cơ hội liên kết làm ăn lớn.

Hình thức rất quan trọng trong lựa chọn sản phẩm của khách hàng

Bộ Nông nghiệp và PTNT vừa trình Chính phủ Đề án cơ giới hóa và giảm TTSTH đến năm 2020 với tổng kinh phí gần 40.000 tỷ đồng. Cùng với Quyết định 497/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về việc hỗ trợ lãi suất cho nông dân mua sắm máy móc, việc cơ giới hóa sản xuất sẽ được đẩy mạnh, từ đó giảm TTSTH, nhằm nâng cao giá trị sản phẩm, tăng thu nhập cho nông dân.

Trong khi chờ đợi Nhà nước có những hỗ trợ thích hợp trong việc giảm TTSTH, nhiều địa phương đã tự “cứu mình” bằng nhiều cách khác nhau.