Bức tranh toàn cảnh

Cùng với tình hình kinh tế cả nước, năm tháng đầu năm XK của nước ta có chuyển biến tích cực. Kim ngạch XK hằng tháng tăng nhưng chưa ổn định. Trừ tháng hai (nghỉ Tết dài ngày) có mức bình quân tháng thấp so kế hoạch năm, các tháng còn lại đều cao hơn. XK nhiều mặt hàng công nghiệp tăng mạnh so cùng kỳ, là tín hiệu đáng mừng và cơ sở để dự báo XK năm nay tăng trưởng khá và bù đắp lại phần giảm giá trị XK của nhóm nhiên liệu khoáng sản và vàng. Giá cả một số mặt hàng phục hồi khá, tăng bình quân 8% so cùng kỳ làm cho kim ngạch XK chung tăng 1,5 tỷ USD (mới tính các mặt hàng có lượng XK) đây là yếu tố quan trọng hỗ trợ cho kim ngạch XK không giảm nhiều trong khi khối lượng nhiều mặt hàng XK chủ lực giảm. Giá XK sản phẩm công nghiệp tăng chậm hơn giá nguyên liệu đầu vào. Cụ thể, giá bông tăng 25%, sợi tăng 34% nhưng giá mặt hàng dệt may XK chỉ tăng 5-10%. Giá gỗ nguyên liệu tăng 25-30% nhưng giá XK chỉ tăng 10%. Giá chất dẻo nguyên liệu tăng 43,7% nhưng giá sản phẩm nhựa chỉ tăng 20%. Lượng XK một số mặt hàng chủ lực giảm mạnh như cà-phê giảm 15,2%, gạo giảm 10,5%, dầu thô giảm 49,8% (do phải dành một phần cho lọc dầu trong nước), than đá giảm 12,3%... làm cho kim ngạch giảm gần 1,2 tỷ USD.

Bộ Công thương đánh giá, tình hình XK năm tháng đầu năm kết quả khả quan. Tuy nhiên, theo phản ánh của các hiệp hội, tập đoàn, tổng công ty và DN, các đơn vị đang gặp nhiều khó khăn liên quan giá cả nguyên liệu đầu vào tăng do giá điện, than, vật tư thế giới tăng; thiếu lao động phổ thông cho một số lĩnh vực sản xuất như thủy sản, da giày, dệt may; tình trạng thiếu điện cho sản xuất khá nghiêm trọng, việc tiếp cận vốn bị hạn chế, lãi suất cho vay của các ngân hàng thương mại dù đã giảm nhưng vẫn ở mức cao 13-14%. Nếu những khó khăn này không được giải quyết kịp thời sẽ ảnh hưởng đến XK các tháng tiếp theo.

Về nhập khẩu (NK), trong bốn tháng đầu năm đều tăng hơn tốc độ tăng trưởng XK so cùng kỳ. Tuy nhiên tháng 5 đã đảo chiều, XK tăng 37,5% nhưng NK chỉ còn tăng 19%. NK của doanh nghiệp (DN) có vốn đầu tư nước ngoài tăng mạnh hơn nhiều NK của DN vốn trong nước, cụ thể là tăng so cùng kỳ 4,36 tỷ USD so với 2,79 tỷ USD và là một trong những nguyên nhân gây NS cao. Tuy nhiên, do khối DN này luôn xuất siêu nên hiện tượng này được coi là tích cực. Trên cả nước, NS đang có xu hướng giảm dần.

Giải pháp đồng bộ

Thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ về đẩy mạnh XK, kiểm soát NS, bảo đảm ổn định kinh tế vĩ mô, không để lạm phát cao và đạt tốc độ tăng trưởng kinh tế khoảng 6,5% năm 2010, Bộ Công thương đã chủ động và thường xuyên phối hợp với các bộ, ngành, địa phương, cộng đồng DN tiến hành một loạt giải pháp. Cụ thể là xây dựng cơ chế, chính sách tiêu thụ nông sản, thủy sản cho một số ngành hàng có lượng hàng hóa lớn như gạo, thủy sản, cà-phê, hạt tiêu, hạt điều và một số ngành hàng khác như dệt may, da giày. Tổ chức các hội nghị giao ban với các tập đoàn, tổng công ty, hiệp hội ngành hàng, DN tháo gỡ khó khăn trong sản xuất, kinh doanh, trong hoạt động XK, tìm biện pháp đẩy mạnh XK cho từng ngành hàng, từng mặt hàng; thường xuyên đôn đốc, chỉ đạo các tập đoàn, tổng công ty thuộc bộ đẩy mạnh sản xuất, XK.

Ðẩy mạnh triển khai các Hiệp định khu vực mậu dịch tự do (FTA) mà Việt Nam đã tham gia ký kết. Trong bốn tháng đầu năm, Bộ Công thương đã hướng dẫn DN tận dụng lợi thế trong các FTA và đạt được kết quả tích cực: cấp được hơn 66 nghìn Giấy chứng nhận xuất xứ hàng hóa (C/O) với kim ngạch XK đạt 2,82 tỷ USD. Ðẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, rút ngắn thời gian cấp C/O từ tám giờ xuống còn một nửa. Chủ trì, phối hợp các bộ, ngành đấu tranh chống lại một số rào cản thương mại với một số mặt hàng nông nghiệp XK sang Mỹ, việc gia hạn thuế chống bán phá giá của EU với giày da, hướng dẫn DN XK gỗ, thủy sản chủ động chuẩn bị thực hiện quy định mới của những nước này về kiểm soát nguồn gốc nguyên liệu làm hàng XK.

Về NK, tiếp tục rà soát và bổ sung danh mục hàng tiêu dùng phải nộp thuế ngay trước khi thông quan. Với các biện pháp kỹ thuật, tiến hành kiểm tra Nhà nước về chất lượng hàng hóa NK với các mặt hàng thuộc danh mục nhóm 2 theo quy định của Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa và hàng hóa theo danh mục phải kiểm tra vệ sinh an toàn thực phẩm theo quyết định của Bộ Y tế. Ðến nay, các bộ quản lý chuyên ngành đã ban hành một số quy chuẩn kỹ thuật như với thiết bị điện, điện tử, kính nổi, clanh-ke, mũ bảo hiểm xe máy, đồ chơi... Quy định việc NK muối ngoài hạn ngạch thuế quan với tất cả các loại muối phải được sự chấp thuận về chất lượng của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN và PTNT).

Kiên quyết thực hiện kiểm soát NK, kiềm chế NK trong khuôn khổ các cam kết quốc tế. Thời gian tới, các bộ, ngành khẩn trương xây dựng để sớm ban hành và triển khai thực hiện một loạt văn bản quy phạm pháp luật. Bộ Công thương đã tích cực làm việc với các bộ, ngành liên quan xây dựng hàng rào kỹ thuật nhằm kiểm soát NK. Ðề nghị Bộ Khoa học và Công nghệ sớm ban hành quy chuẩn kỹ thuật với một số sản phẩm thép trong nước đã sản xuất được và đề nghị Bộ NN và PTNT sớm ban hành quy chuẩn với mặt hàng thuộc danh mục nhóm 2. Phối hợp Bộ NN và PTNT, Bộ Y tế xác định danh mục mặt hàng thực phẩm không thật cần thiết, cần hạn chế NK theo đường thương mại, đường biên mậu và cư dân biên giới; trên cơ sở đó đề xuất biện pháp kiểm soát vệ sinh an toàn thực phẩm, tiến hành áp dụng thí điểm. Bộ Khoa học và Công nghệ tổ chức kiểm tra chất lượng hàng hóa NK với nhóm hàng cần hạn chế NK. Bộ Y tế và Bộ NN và PTNT xem xét quy định kiểm tra vệ sinh an toàn thực phẩm và kiểm dịch động vật, thực vật với hàng nông sản thực phẩm NK trước khi thông quan, trước mắt áp dụng đối với một số mặt hàng như rượu, đồ uống, bánh kẹo, thịt và sản phẩm thịt, chế phẩm từ ngũ cốc... đề nghị Bộ NN và PTNT áp dụng thí điểm việc kiểm tra xuất xứ, chất lượng hàng hóa được xếp lên tàu tại nước XK hoặc kiểm tra quy trình sản xuất tại nước ngoài. Nhanh chóng quy định danh mục hàng hóa nhập khẩu phải yêu cầu DN xuất trình Giấy chứng nhận lưu thông hợp pháp...

Về thuế, Bộ Công thương đã đề nghị Bộ Tài chính nghiên cứu quy định thời hạn nộp thuế và áp dụng các biện pháp liên quan đến thông quan hàng hóa, cửa khẩu thông quan theo đối tượng hàng hóa; áp dụng bổ sung các loại thuế, phí khác ngoài thuế NK; nâng giá tính thuế tối thiểu với hàng tiêu dùng không thiết yếu theo danh mục Bộ Công thương đã ban hành.

Yêu cầu các tập đoàn, tổng công ty nhà nước đi đầu trong việc NK bảo đảm sản xuất, không NK quá nhu cầu và không đầu cơ, tích trữ hàng hóa quá mức.  Ðôn đốc các tập đoàn, tổng công ty nhà nước đẩy nhanh tiến độ các công trình, dự án trọng điểm sản xuất hàng trong nước thay thế hàng NK. Như các dự án lọc dầu (số 2 và 3 của Nhà máy Dung Quất), các dự án phân bón (Nhà máy DAP Hải Phòng, đạm Ninh Bình và Hà Bắc mở rộng), các dự án giấy (Nhà máy giấy Phương Nam, Nhà máy giấy ở Kon Tum, Tuyên Quang). Sớm ban hành nghị định về các chính sách ưu đãi phát triển công nghiệp hỗ trợ; rà soát và điều chỉnh về nội dung và cơ cấu đầu tư nước ngoài vào Việt Nam theo hướng phục vụ sản xuất và XK; xây dựng danh mục các máy móc, thiết bị, vật tư, nguyên liệu trong nước sản xuất được thay thế hàng NK.