Theo ông Hùng, chương trình xây dựng hệ thống kho chứa 4 triệu tấn lúa gạo theo chỉ đạo của Chính phủ đến 2010 mới thực hiện được hơn 1 triệu tấn, cộng với các kho cũ cũng chỉ được trên dưới 3 triệu tấn. “Nhiều kho chứa lớn, hiện đại đã được đầu tư mới.

Tuy nhiên, hầu hết các kho chứa vẫn chỉ trữ gạo lức mua từ thương lái chứ chưa thấy mua lúa. Vì vậy, mục tiêu cải thiện hình thức kinh doanh lúa gạo vẫn chưa đạt”, ông nói. Theo ông, không dễ thu mua lúa trực tiếp trong dân; trước mắt, phải khẩn trương nâng cấp và xây mới hệ thống kho hiện đại.

Ông Phí Quang Đức, Quyền giám đốc chi nhánh Cái Sắn của Tổng Cty Lương thực miền Bắc (Vinafood 1) đặt tại phường Mỹ Thạnh, Long Xuyên, An Giang, nhận định: “Việc phát triển các hệ thống kho chứa hiện đại, là chìa khóa để thay đổi hình thức kinh doanh lúa gạo hiện nay”. Nông dân và doanh nghiệp mất khoảng 20% giá trị hạt gạo cho các tầng nấc trung gian. Doanh nghiệp có kho chứa và thu mua lúa sẽ giảm bớt các tầng nấc này, và hạt gạo sẽ có chất lượng cao hơn do không qua nhiều khâu bảo quản thiếu khoa học.

Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp vẫn chưa mặn mà xây dựng vì vốn đầu tư lớn, rào cản nhiều, trong khi nông dân thường xay xát ở những cơ sở nhỏ. “Trung bình, kho doanh nghiệp trong vùng có sức chứa chỉ vào khoảng 10.000 tấn nên rất khó tích trữ và kinh doanh khi thị trường lúa gạo thế giới có biến động”, ông Đức nói.

Ông Phan Thanh Bằng, Phó Tổng giám đốc Vinafood 1, cho biết, với chỉ tiêu xây dựng hệ thống kho chứa 500.000 tấn, Tổng Cty đã thực hiện được hơn 300.000 tấn tại An Giang, Đồng Tháp, Hậu Giang, Cần Thơ và Tiền Giang. Theo ông, doanh nghiệp gặp nhiều khó khăn trong việc tìm kiếm vị trí xây dựng kho. Vị trí ở các khu công nghiệp không phù hợp, vì kho phải gần sông để tiện vận chuyển bằng đường thủy.

“Hiện chúng tôi phải thuê đất xây dựng kho chứa với thời hạn ngắn và chịu nhiều biến động về giá. Việc đẩy mạnh xây dựng các kho chứa hiện đại vì thế bị ảnh hưởng”, ông Bằng nói. Doanh nghiệp muốn mua đất bên ngoài nhưng không thể vì không được đứng tên chủ sở hữu đất (do là doanh nghiệp nhà nước nên tiền mua là vốn ngân sách).

Ông Nguyễn Thọ Trí, Phó Tổng giám đốc Tổng Cty Lương thực miền Nam (Vinafood 2), nói: “Doanh nghiệp không thể tìm đất sạch để xây dựng kho chứa. Dự án phải nhờ địa phương tham gia nên rất phiền hà và tốn kém”. Ông Trí dẫn chứng về đề án kho chứa của Vinafood 2 tại huyện Châu Thành, tỉnh Hậu Giang.

Lãnh đạo địa phương phải bồi hoàn cho dân, rồi giao lại cho doanh nghiệp với giá 350.000 đồng/m2. “Quá đắt đỏ nên không kham nổi”, ông Trí ngán ngẩm. Ngoài ra, nhiều dự án xây dựng kho chứa còn chậm hoặc nghẽn ở khâu đấu thầu do thủ tục phức tạp, thời gian chuẩn bị và xây dựng kéo dài, gặp khó khăn về vốn… Theo ông Trí, nhiều doanh nghiệp nhỏ đang rao bán kho chứa, Vinafood 2 có thể mua và cải tạo nhưng lại nghi ngại về chất lượng.