Nguyên nhân do nguồn cung cá tra nguyên liệu đang thiếu hụt,đặc biệt là cá cỡ 800-900 gam/con, trong khi các DN đang “tăng tốc” thu mua cátra để chế biến chuẩn bị cho dịp cuối năm. Một DN cho biết, ngay từ đầu tháng9/2011, nhiều nước Châu Âu đã tăng khối lượng NK cá tra philê cỡ nhỏ (tươngđương cá tra nguyên liệu loại 850 gam/con) trong các đơn hàng dành cho quý IVlên gấp đôi quý III/2011.
Tuy nhiên, một số DN khác nhận định rằng nhu cầu thị trường thế giới vẫn ổn định nhưng nguồn nguyên liệu hiện nay thiếu và việc giá cá tra nguyên liệu tăng tại thời điểm này cũng ít nhiều ảnh hưởng đến DN vì trước đó DN đã ký hợp đồng vào thời điểm giá cá thấp, giờ lại phải mua cá với giá cao để thực hiện các đơn hàng. Nhưng cũng có một số DN vẫn chủ động được nguồn nguyên liệu do đã mua cá ở thời điểm giá thấp để trữ hàng trong kho nên vẫn đủ nguồn cung cho chế biến XK.
Ngược dòng thời gian, vào cùng kỳ này của năm ngoái, giá cá tra cũng có xu hướng tăng cao, cụ thể từ 15.000 đồng/kg vào cuối tháng 8 lên đến 19.000 đồng/kg vào cuối tháng 10 và đến đầu tháng 12 đã ở mức 22.500 – 23.000 đồng/kg. Như vậy, cùng với sự khan hiếm nguồn cung và tình trạng thiếu nguyên liệu diễn biến mang tính “chu kỳ” như đã từng xảy ra vào những tháng cuối trong các năm trước, liệu có khả năng giá cá tra nguyên liệu năm nay sẽ tiếp tục tăng nữa?
Mặc dù giá cá nguyên liệu hiện đã ở mức 27.000 đồng/kg trong tuần này nhưng vẫn chưa đạt mức giá đỉnh 29.000 đồng/kg như thời điểm cuối tháng 4. Sau khi tăng vọt lên mức kỷ lục 29.000 đồng/kg trong tuần cuối cùng của tháng 4, giá cá tra đã rớt mạnh, chỉ sau hơn một tuần giá cá tra tại nhiều nơi ở ĐBSCL giảm xuống chỉ còn 26.000-26.500 đồng/kg. Sang đến tháng 6, giá cá tra sụt giảm thê thảm còn 24.000 đồng/kg... Vào thời điểm đó, cá tra nguyên liệu XK cỡ nhỏ được các DN mua vào với giá 24.500-24.800 đồng/kg. Loại cá cỡ trung bình khoảng 1kg/con vẫn khó tiêu thụ.
Nguyên nhân do các DN ưu tiên thu hoạch cá của DN tự nuôi, đồng thời khi đó sản lượng cá đến kỳ thu hoạch trong dân cũng tăng, cùng với sức ép trả nợ ngân hàng và chi phí thức ăn tăng trong khi giá bán cá ngày một đi xuống nên ai cũng muốn bán ngay khiến cung vượt cầu và làm cho giá cá lại tiếp tục đà lao dốc. Trong khi đó, ngay từ đầu năm, đặc biệt vào sau Tết Nguyên đán, giá cá tra đã có xu hướng tăng dần mà nguyên nhân chủ yếu vẫn là do thiếu hụt nguồn cung. Thời điểm đó giá cá tra nguyên liệu lên đến trên 25.000 đồng/kg nhưng nhiều nhiều nhà máy chế biến vẫn phải tạm ngừng hoạt động hoặc giảm công suất.
Như vậy, nhìn tổng thể, nguồn cung cá nguyên liệu trong năm nay không đủ cho nhu cầu sản xuất, diện tích thả nuôi của một số tỉnh trọng điểm nuôi cá tra đều giảm. Cụ thể, theo số liệu của Chi cục Thủy sản Đồng Tháp, tỉnh có diện tích nuôi lớn nhất ở ĐBSCL vào thời điểm hiện tại, tính đến ngày 28/9/2011, toàn tỉnh đã thu hoạch 280.388 tấn cá tra đạt 93,5% kế hoạch năm, trong khi đó diện tích thả nuôi chỉ là 1.409 ha đạt 70,5% kế hoạch năm và diện tích treo ao là 94,7 ha (tính từ 2 tháng không thả nuôi lại).
Việc thiếu nguyên liệu trong năm nay được các chuyên gia nhận định là do người nuôi cá bị thua lỗ kéo dài từ 2 năm trước, nay lại gặp khó khăn về vốn đầu tư nên nhiều hộ nuôi bỏ nghề. Ngay kể cả lúc giá cá tra đạt mức đỉnh nhưng tại nhiều địa phương, diện tích thả nuôi và sản lượng thu hoạch vẫn thấp hơn nhiều so với cùng kỳ năm ngoái. “Một số người dân không nuôi cá vì thông qua các phương tiện truyền thông được biết các DN đã gần như chủ động được nguyên liệu nên người dân không dám mạo hiểm đầu tư nuôi, đặc biệt những hộ nuôi ít vốn”, ông Lê Chí Bình, Phó Chủ tịch Hiệp hội Thủy sản An Giang chia sẻ.
Hiện nay nhiều DN đã tự xây dựng vùng nuôi cá tra nhưng đòi hỏi lượng vốn đầu tư khá lớn, cụ thể với nhà máy có công suất chế biến khoảng 200 tấn cá/ngày, mỗi năm phải có 70.000 tấn cá nguyên liệu và vốn đầu tư trên 1.000 tỷ đồng. Vì vậy, nguồn cung cá nguyên liệu vẫn phụ thuộc vào từ dân, nếu nông dân ngừng nuôi cá thì các nhà máy luôn trong tình trạng đói nguyên liệu kéo dài. “Giá cá tra nguyên liệu tăng chưa phải là điều đáng mừng mà quan trọng hơn là tạo mối gắn kết giữa người nuôi và DN để đồng thời cùng ổn định và phát triển bền vững nghề nuôi cá tra”, ông Bình nói.
Theo Vasep