Theo Hiệp hội Chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), không còn hanh thông như những tháng đầu và giữa năm, từ tháng 11/2011 đến nay, xuất khẩu thủy sản lâm vào tình thế vô cùng khó khăn. Đặc biệt là ở châu Âu - khu vực chiếm 40% thị phần tiêu thụ thủy sản của Việt Nam, tiêu thụ hầu như bị ngưng trệ.
Theo ông Trần Văn Lĩnh, Giám đốc Công ty thuỷ sản Thuận Phước, Đà Nẵng: “Các khách hàng lớn châu Âu đã thông báo với Thuận Phước rằng họ không còn nhận được các khoản vay, bảo trợ thanh toán từ ngân hàng. Còn nhà nhập khẩu nhỏ thì hầu như mất khả năng giao dịch. Ai ai cũng gửi email rằng họ đang khó khăn về dòng tiền”.
Với tình thế hiện nay, các doanh nghiệp thuỷ sản Việt Nam không mong nhận được những đơn hàng mới, thậm chí có đơn hàng đã ký thì cũng không muốn xuất hàng, vì phải đang tất bật lo thu hồi công nợ. Các doanh nghiệp xuất khẩu phải nghĩ trăm phương nghìn kế để ràng buộc hợp đồng, ép khách hàng sớm trả nợ để tránh bị mất trắng, đồng thời tính toán sàng lọc lại khách hàng.
Ông Trương Đình Hòe, Tổng thư ký VASEP cho biết, thông lệ trước đây, các doanh nghiệp thường cho khách hàng nợ tiền với thời gian từ 30 – 45 ngày sau khi xuất hàng, thậm chí nhiều hợp đồng doanh nghiệp xuất khẩu để khách hàng bán hết mới trả tiền. Thế nhưng hiện nay, hầu hết các doanh nghiệp chế biến thủy sản đã thắt chặt điều kiện khi ký kết hợp đồng. Hầu hết các hợp đồng ký mới đều yêu cầu đối tác phải thanh toán theo L/C, đặt cọc trước (đặt cọc 20-30% giá trị lô hàng) và hàng cập cảng thì nhà nhập khẩu phải chuyển tiền ngay.
Nhiều doanh nghiệp chế biến thủy sản tiến hành phân chia khách hàng ra thành nhiều nhóm A, B, C... để đánh giá năng lực trả nợ, mức độ rủi ro khi giao hàng cho họ. “Quá nhiều rủi ro khi bán hàng sang châu Âu vào giai đoạn này. Phương thức mua bán bây giờ đòi hỏi phải lấy tiền liền, và doanh nghiệp cần thận trọng lựa chọn khách hàng” ông Hoè khuyến cáo.
Theo các thương lái, hiện các doanh nghiệp chế biến đều đồng loạt ngừng thu mua cá tra, nhiều khả năng giá cá nguyên liệu sẽ còn tiếp tục rớt tiếp trong thời gian tới vì nhu cầu thị trường đang xuống thấp.
Ông Trương Đình Hòe cho rằng, do hiện tại nguồn cá tra nguyên liệu đã tăng trở lại, bên cạnh đó, thị trường nhập khẩu ở châu Âu đã chựng lại do tác động từ những biến động của đồng Euro vì vậy các nhà nhập khẩu đang xem xét thị trường diễn biến như thế nào mới tính tiếp.
Nhiều nhận định cho thấy thị trường châu Âu khó có khả năng hồi phục trước quý 1 năm sau. Đồng Euro tiếp tục mất giá nhanh trong vài tuần gần đây gây ra tâm lý hoang mang, bao trùm thị trường. Tình trạng này khiến cho các đơn hàng thuỷ sản mua cách nay hai ba tháng thanh toán bằng đồng USD, đến nay, nhà nhập khẩu do sợ đồng euro tiếp tục mất giá nên phải hạ giá để đẩy bán ra nhằm thu hồi vốn, càng khiến mặt bằng giá thuỷ sản trong khối này hạ thêm nữa.
Ông Dương Ngọc Minh, Phó chủ tịch VASEP băn khoăn: Hiện chỉ còn một số ít doanh nghiệp còn vốn tự có hoặc trong diện được ngân hàng giải ngân thì tiếp tục mua cá sản xuất. Doanh nghiệp nào không còn khả năng thì buộc phải chọn giải pháp cắt giảm tối đa công suất, thậm chí ngưng hoạt động vì lúc này người nuôi không bán cá chịu.
Trong khi đó, tháng 12 là thời điểm nhạy cảm nhất trong năm đối với rất nhiều doanh nghiệp kinh doanh thuỷ sản. Họ sẽ phải chạy vạy, có khi phải chấp nhận chịu lỗ, bán giá thấp để thu tiền về đáo hạn ngân hàng. Điều này thể hiện rất rõ trong khoảng hai tuần trở lại đây khi cá tra, tôm xuất khẩu giảm giá nhanh.
Ông Minh bày tỏ sự lo lắng: “Giới doanh nghiệp thuỷ sản còn dự báo sau tháng 12 này, chắc chắn sẽ xảy ra nhiều vụ đổ vỡ, phá sản. Nguy cơ năm 2012 ngành cá tra sẽ không còn hơn 120 doanh nghiệp xuất khẩu nữa, con số tồn tại dự báo sẽ rất thấp, vì sẽ có nhiều doanh nghiệp phá sản, phải ngừng hoạt động”.
Mặc dù xuất khẩu thủy sản năm 2011 tăng trưởng hơn 20% về kim ngạch so với năm 2010, thế nhưng tại thời điểm này nhiều doanh nghiệp thuỷ sản hầu như không ký kết được những đơn hàng mới, cũng không mong bán được hàng mà đang phải lo thu hồi tiền nợ.
Tổng hợp