Theo Tổ chức Cà phê Thế giới (ICO), niên vụ cà phê 2007 - 2008 các cường quốc sản xuất và xuất khẩu cà phê như Brazil, Columbia, Việt Nam...đều rơi vào tình trạng mất mùa. Vì vậy, sản lượng cà phê toàn cầu ước chỉ đạt 116 triệu bao (60kg/bao), giảm trên 7% so với năm trước. Trong khi đó, tổng mức tiêu thụ cà phê thế giới năm nay sẽ khoảng 125 triệu bao.
Do cung không đủ cầu, hàng loạt nhà kinh doanh cùng lúc đẩy giá lên cao nhằm mua bù thiếu, hoặc đầu cơ. Đây là lý do khiến giá cà phê robusta ở thị trường Luân đôn “nóng” chưa từng có, vào trung tuần tháng 2/2008 giá đã là 2.250 USD/tấn, khoảng một tuần sau (21/2) lên tới 2.397 USD/tấn.
Theo dự báo mới đây của Tổ chức Lương Nông Liên hợp quốc (FAO), do nguồn cung Brazil giảm, nên Indonesia phải nhập khoảng 60.000 tấn cà phê trong quí 1/2008, và do dự trữ cà phê thế giới giảm xuống mức thấp nhất, nên giá cà phê sẽ tăng ít nhất hết quí 1/2008.
Việt Nam, nước sản xuất cà phê robusta hàng đầu thế giới (chiếm 90% loại này), do đó giá cà phê thế giới tăng kéo theo giá xuất khẩu cà phê của Việt Nam “nóng” theo. Cuối tháng 1/2008 giá cà phê xuất khẩu của Việt Nam (giá FOB) tại Tp.HCM đạt mức 1.900-1.960 USD/tấn, vào trung tuần tháng 2, giá xuất khẩu đã là 2.200 USD/tấn, một tuần sau (21/2) đã tăng lên 2.305 USD/tấn.
Niên vụ 2006-2007 Việt Nam xuất khẩu được trên 1 triệu tấn cà phê, với mức giá bình quân khoảng gần 1.500 USD/tấn, đạt kim ngạch 1,6 tỷ USD. Dự báo, niên vụ 2007-2008, mặc dù sản lượng giảm khoảng trên 15%, nhưng do được giá nên kim ngạch xuất khẩu sẽ tiếp tục đạt mức tương đương, hoặc có thể cao hơn niên vụ trước.
Do giá cà phê xuất khẩu tăng liên tục, nên giá cà phê trong nước cũng “nhảy múa” theo, giá tăng tới mức giật mình. Hiệp hội Cà phê - Ca cao Việt Nam (Vicofa) cho biết, ngày 21/2/ 2008, giá cà phê xô niêm yết tại Trung tâm Xúc tiến thương mại và du lịch Đắc Lắc đã lên tới 35.500 - 35.600 đồng/kg. Theo giới kinh doanh cà phê thì đây là mức giá cao nhất 12 năm qua - kể từ năm 1996 đến nay và gần “chạm đỉnh” năm 1994 (40.000 đồng/kg).
Theo ông Vân Thành Huy - Chủ tịch Vicofa, nguyên nhân giá cà phê tăng cao là do năm nay mất mùa (vào thời điểm cà phê ra hoa đại trà gặp thời tiết xấu, mưa kéo dài, khiến tỷ lệ đậu quả rất thấp), sản lượng giảm khoảng trên 15%. Dự kiến ban đầu sản lượng đạt khoảng 1 - 1,2 triệu tấn, nhưng thực tế chỉ đạt trên dưới 850.000 tấn. Riêng Đắc Lắc - thủ phủ cà phê cả nước, sản lượng ban đầu dự kiến 435.000 tấn, thực tế chỉ thu được 350.000 tấn, giảm khoảng 85.000 tấn.
Điệp khúc mất mùa được giá lại được dịp phát huy tác dụng. Giá bán cà phê nhân thời gian qua ở Đắc Lắc nói riêng và Tây Nguyên nói chung tăng lên từng ngày. Nếu như, trung tuần tháng 1/2008 giá cà phê nhân trên dưới 30.000 đồng/kg thì cuối tháng đã tăng lên 31 - 32.000 đồng/kg, tăng gần gấp đôi so cùng kỳ năm ngoái. Sang tháng 2 giá tăng chóng mặt, nhiều người không ngờ tới...!
Một nguyên nhân khác là do nắm được thông tin cà phê khan hiếm, giá cả tăng cao và khá ổn định nên rất nhiều nông dân chỉ bán một ít lấy tiền trả nợ hoặc chi phí cho dịp tết Mậu Tý, còn lại thì găm hàng, chưa bán ra nhiều, chờ giá cao hơn mới bán, làm cho nguồn mua vào bị thiếu hụt cục bộ, hàng giao dịch trên thị trường đã ít lại càng ít nên đẩy giá lên.
Ông Phạm Thành ở xã Cư Bao, huyện Krông Buk (Đắc Lắc) cho biết, nhà trồng 3 ha cà phê, năm ngoái thu được 10 tấn cà phê nhân; năm nay chỉ thu được 6 tấn. Trước Tết ông bán 1 tấn mua vật tư, phân bón, xăng dầu phục vụ vườn cà phê, tiêu xài tết. Còn lại, hiện nay - như ông nói, đang chuẩn bị chọn “thời điểm vàng” mới tung ra “hốt” bạc (!). Ông hi vọng, giá cà phê còn lên trong tháng tới.
Đây cũng là một trong những nguyên nhân làm cho hầu hết các doanh nghiệp kinh doanh cà phê trong cả nước, thậm chí kể cả các “đại gia” ở Tây Nguyên như Công ty Cổ phần Đầu tư Xuất nhập khẩu cà phê Tây Nguyên, Công ty TNHH một thành viên Xuất nhập khẩu 2/9 Đắc Lắc cũng chỉ mới mua được khoảng 70 - 80% sản lượng so cùng kỳ năm ngoái. Bên cạnh đó, có một số doanh nghiệp đã lỡ ký hợp đồng bán hàng từ đầu vụ với các đối tác nước ngoài, nay đến thời điểm giao, nhưng do hàng khan hiếm đành “cắn răng” chấp nhận nâng giá mua để hút hàng... làm cho giá cà phê ở Tây Nguyên đã “nóng” lại còn “sốt” (!).
Theo dự đoán của nhiều chuyên gia kinh doanh cà phê ở Đắc Lắc thì giá cà phê sẽ còn tiếp tục tăng trong thời gian tới, nhiều khả năng giá cả năm nay sẽ “soán ngôi” vượt mức kỷ lục 40.000 đồng/kg của năm 1994. Lại thêm một năm cà phê tiếc nuối. Được giá nhưng mất mùa (!).