Là thành viên đồng sáng lập của Ceres Partners LLC, một công ty đầu tư tại Indiana, Vieth đang giám sát hoạt động của 61 nông trại, với tổng giá trị đạt 63,3 triệu USD tại Illinois, Indiana, Michigan và Tennessee. Vieth rất hào hứng về công việc đầu tư này đến nỗi đã bỏ việc quản lý tài sản cố định trị giá 7 tỷ USD tại Michigan and Tennessee, một công ty quản lý quỹ định lượng tại Boston, vào năm 2008 để tập trung toàn thời gian vào nông nghiệp.

Vào một buổi chiều mùa xuân, Vieth, 54 tuổi, rong ruổi trên các con đường nông thôn trên chiếc xe  Jeep Cherokee tại Indiana và Michigan,  thăm dò tình hình tại các nông trại trồng cây ăn quả, ngô và đậu tương để thu mua. Các thị trấn nông thôn với những cái tên kiểu như Three Rivers trôi qua như một đường mờ ảo, phân chia bởi một khu vực rộng lớn những cánh đồng, với những vụ mùa đang kỳ phát triển rộ.

Vieth nói: “Khi tôi nói với mọi người rằng tôi rời bỏ công việc cũ để bắt đầu một quỹ đầu tư vào đất nông nghiệp, họ kêu lên rằng Anh đang làm cái gì cơ?. Đó luôn luôn là một điều khó hiểu với các hãng tại Wall Street bởi nó chẳng giống với việc mua bán cổ phiếu trên máy tính”.

Nhưng nó tốt hơn rất nhiều bởi mức lợi nhuận mang lại từ đất nông nghiệp thắng đậm mức lợi nhuận từ cổ phiếu. Veith cho biết lợi nhuận sau các khoản phí hàng năm của Ceres Partners là 16,4%, tính từ tháng 1/2008 đến tháng 6/2011, chỉ ngay sau khi hãng này thành lập.

George Soros

Phần lớn lợi nhuận là các khoản thanh toàn tiền thuê đất từ những nông dân thuê đất để gieo trồng, bán các sản phẩm nông sản và từ giá đất tăng. Chỉ số nông nghiệp GSCI gồm 8 loại hàng hóa thô của Standard&Poor tăng với tốc độ 5,3%/năm trong cùng thời kỳ. Trong khi đó, chỉ số S&P 500 giảm gần 1%/năm.

Các nhà đầu tư đang đổ tiền vào đất nông nghiệp ở Mỹ và một phần tại châu Âu, Mỹ Latin, châu Phi khi giá nông sản tăng cao. Một quỹ dưới quyền kiểm soát của George Soros, tỷ phú đầu cơ, sở hữu 23,4% diện tích đất nông nghiệp tại phía Nam nước Mỹ.

Quỹ đầu cơ Ospraie Management LLC và Passport Capital LLC, cũng như những khoản vốn đầu tư thuộc đai học Harvard cũng đang dành cho nông nghiệp. TIAA-CREF, một gã khổng lồ trong địa hạt dịch vụ tài chính, đang đầu tư khoảng 2 tỷ USD vào 240 ngàn ha đất nông nghiệp tại Úc, Brazil và Bắc Mỹ, hiện đang muốn tăng gấp đôi khoản đầu tư này.

Jim Rogers

Theo Jim Rogers, vị chủ tịch 68 tuổi của Rogers Holdings tại Singapore, người đã dự đoán việc tăng giá hàng hóa toàn cầu vào năm 196 nói rằng: “Tôi thường nói với mọi người rằng một trong những kênh đầu tư tốt nhất trên thế giới sẽ là đất nông nghiệp. Bạn vừa mua một khoảnh đất và bạn phải có một người nông dân thành thạo trong công việc đồng áng. Nếu bạn có thể làm được như vậy, bạn sẽ có thể hời gấp đôi do các sản phẩm nông sản đang ngày càng có giá trị”.

Tăng trưởng nhu cầu thực phẩm, do tầng lớp trung lưu ngày càng lớn mạnh tại Trung Quốc, Ấn Độ và các thị trường mới nổi khác, không phát đi bất cứ tín hiệu nào của sự chậm lại. Giá thực phẩm trong tháng 6, theo tính toán của UN gồm 55 sản phẩm thực phẩm, chỉ thấp hơn một chút so với mức kỷ lục lập vào tháng 2/2011. FAO cho biết tổ chức này dự đoán chi phí sản xuất thực phẩm sẽ duy trì ở mức cao suốt năm 2012.

Rất nhiều nhà đầu tư đang hối hả vốn hóa giá thực phẩm trong 3 năm qua và có thể tạo nên một bong bóng đất nông nghiệp. Ngân hàng dự trữ liên bang của thành phố Kansas, hoạt động ở Colorado, Kansas, Nebraska và các bang nông nghiệp khác, cho biết giá đất nông nghiệp đã tăng 20% trong quý 1/2011 so với cùng kỳ năm 2010.

Nơi ẩn náu an toàn

Stephen Diggle, một nhà quản lý quỹ đầu cơ, gọi đất nông nghiệp là nơi trú ẩn tuyệt đối an toàn. Diggle bắt đầu mua đất nông nghiệp bằng chính tiền của mình từ năm 2008 sau khi Lehman Brothers tuyên bố phá sản và chỉ số S&P lao xuống giảm 43% trong 6 tháng sau đó. Ông đã mua 8 ngàn arces đất nông nghiệp tại Uruguay, ba mảnh nhỏ hơn tại Nam Illinois và 80 arce đất nông nghiệp trồng kiwi và bơ tại New Zealand. Vốn là một nhà quản lý quỹ đầu cơ sử dụng các hợp đồng quyền chọn và warrant để đánh cược giá trên thị trường hàng hóa, ông cho rằng các ngân hàng đầu tư sẽ chỉ chuốc lấy thất bại. Tất cả các ngân hàng đầu tư đều nói rằng Hãy mua vàng nhưng kết cục, bạn đâu có thể ăn chúng. Nếu tất cả mọi thứ đều mất đi và tôi chỉ có những nông trại này thì chúng vẫn giúp tôi sống tốt.

“Trung Quốc thịnh vượng”

Quỹ đầu cơ mà ông Diggle đồng sáng lập, Artradis Fund Management Pte đặt tại Singapore đang phải chịu lỗ khoảng 700 triệu USD. Ông đã đóng cửa quỹ này vào tháng 3 và mở một quỹ khác cũng đặt tại Singapore, Vulpes Investment Management Pte. Ông dự định sẽ hợp nhất 5 nông trại của ông vào một quỹ quản lý đầu tư được điều hành bởi Vulpes.

Từ ưu thế của mình tại châu Á, nơi nhà đầu tư người Anh này đã làm việc cật lực trong 2 thập kỷ qua, Diggle nói rằng ông chứng kiến mức tiêu thụ tăng nhanh những sản phẩm thực phẩm của người dân địa phương. Diggle nói: “Bạn có thể chứng kiến một Trung Quốc thịnh vượng sẽ tiêu thu những gì – không chỉ là thịt lợn và thịt gà mà phải càng nhiều loại thịt hơn nữa.

Các nhà đầu tư đang ráo riết đổ dồn sự quan tâm vào đất nông nghiệp bất chấp những biến động giá theo chu kỳ trên thị trường hàng hóa. Từ năm 1970, đã có ít nhất bốn lần tăng giá với mức tăng ít nhất 100%, liền sau đó là những lần suy giảm sâu của chỉ số hàng hóa nông sản S&P. Ngược lại, giá trị trung bình mỗi arce đất nông nghiệp theo tính toán của USDA lại tăng dần từ mức 737 USD/arce vào thập niên 80 lên mức 2.350 USD/arce vào năm 2011.

Rời bỏ BlackRock

Theo Jose Minaya, trưởng bộ phận đầu tư cơ sở hạ tầng và nguồn lực tự nhiên của TIAA- CREF, đất nông nghiệp là phần ít rủi ro nhất trong chuỗi giá trị nhưng là phần then chốt của sản xuất.

Tại Anh, nơi giá đất nông nghiệp cũng bắt đầu tăng, một trong những nhà quản lý tại BlackRock cũng rời bở công việc hiện tại để chuyển sang đầu tư nông nghiệp. Graham Birch, 51 tuổi, rời bỏ chức vụ trưởng nhóm nguồn lực tự nhiên có trụ sở tại Luân Đôn của BlackRock, nhà quản lý tài sản lớn nhất thế giới, vào năm 2009 để tập trung vận hành hai nông trại trồng lúa mạch, lúa mỳ và sản xuất bơ sữa tại miền Tây Nam nước Anh.

Birch cho rằng hoạt động nông nghiệp đang chịu cảnh thiếu những tài năng quản lý và đầu tư. Ông đã dành 1 triệu USD cho cải thiện hoạt động nông trại. Hiện ông sử dụng tất cả nhưng sản phẩm thu được từ 600 đầu bò , dự trữ trong bể thép dung tích hơn 4 triệu lít (1 triệu gallon) và sử dụng chúng là phân bón cho đồng trồng lúa mỳ, lúa mạch. Ông cho rằng về cơ bản ông là một doanh nhân và chỉ đang nỗ lực áp dụng những gì đã học được trong suốt bao năm qua để thấy những gì mình có thể làm.

Những tay cốt cán của Wall Street

Những tay cốt cán từ Wall Street của Ceres Partners đang hiện diện trong văn phòng tạm thời của hãng tại một nông trang có ván che cũ kỹ, nằm giữa một vùng đất trồng lớn. Tấm biển nhựa trong ngự trên giá tại một góc nhỏ căn phòng đánh dấu những thương vụ mà Brandon Zick đã hoàn thành. Zick nguyên là phó chủ tịch bộ phận hợp nhất chiến lược tại Morgan Stanley. Vieth đã thuê Zick vào tháng 1 để giúp phân tích và quản lý các hoạt động mua bán của nông trại.

Vieth, tốt nghiệp đại học luật Notre Dame năm 1982, bắt đầu sự nghiệp của mình là một luật sư tư vấn doanh nghiệp và chứng khoán trước khi chuyển đến Chicago Mercantile Exchange, nơi công việc chủ yếu của ông là giao dịch các quyền chọn S&P 500. Sau một loạt các thương vụ thực hiện trong đội chơi chứng khoán cho Fuji Securities Inc và các hãng khác, ông được thuê là CIO của bộ phận quản lý tài sản cố định tại  PanAgora từ năm 1999.

Đến khoảng năm 2006, những lo ngại của Vieth về tình hình kinh tế bao gồm: Lạm phát ở mức thấp và đồng USD đạt mức đỉnh cao trong khi nợ và thâm hụt thương mại Mỹ tăng vọt. Do đó, ông đã tìm kiếm một dòng tài sản có thể mang lại lợi ích từ việc tiền tệ giảm giá và bản thân giá hàng hoá này tăng. Cuộc tìm kiếm này dẫn ông đến với các nông trại, và quả như vậy, đồng USD yếu đi đã thúc đẩy xuất khẩu nông sản Mỹ.

Đồng USD giảm giá

Sau đó, Vieth liên kết với Paul Blum, người đã dành những năm tuổi trẻ của mình tại một nông trại ở ngoại vi New York và hiện là một trong những người chủ chốt của Ceres thực hiện đầu mối liên hệ với các nông dân thuê đất.

Khi đồng USD giảm 24% so với đồng Euro trong thời gian từ tháng 1/2006 – 5/2008, cặp đôi này đã bắt đầu mua đất với tư cách là các khoản đầu tư cá nhân cho đến khi doanh nghiệp này phát triển quá lớn cho Vieth để quản lý vào các buổi tối và cuối tuần. Đến cuối năm 2007, ông lập ra Ceres, ngay khi các thị trường tín dụng bắt đầu thắt chặt và đẩy nền kinh tế toàn cầu lâm vào suy thoái.

Ông đặt tên Ceres cho doanh nghiệp theo cả nghĩa là một vị thánh ngành nông của La Mã và tên một quán bar ông thường hay đến trong suốt những ngày tháng hành nghê giao dịch tại Chicago. Tính đến tháng 5/2011, ông đã nắm trong tay 17.238 arces, chủ yếu là vùng Trung Tây nước Mỹ.

Bóng râm và đá cuội

Khi Vieth muốn một khoảnh đất, ông sẽ đi mua. Cùng với Zick và Blum, ông đi thu mua dưới bầu trời miền Nam Michigan phảng phất mây trong tháng 5. Nắm trong tay bản đồ đất và không khí, họ tìm kiếm nông trại có lượng mưa có thể dự đoán được, giàu khoáng và không khí nhẹ. Họ tránh những vùng đất quá dốc, có thể dẫn đến xói mòn đất.

Bộ ba lái xe đến một nông trại rộng 337 arce được rao bán bởi một ngân hàng và Vieth cau mày đứng trước vùng đất dốc và những cái cây trồng bao quanh khoảnh đất. Ông cho rằng những cái cây này sẽ tạo bóng râm cho ngô và hạn chế sự tăng trưởng. Blum không thích khoảnh đất có quá nhiều đá cuội trải khắp vùng đất chưa được trồng cấy. Zick hoài nghi rằng ngân hàng có thể đạt được thương vụ nếu giữ nguyên giá 7.000 USD/arce.

Sau đó, các nhà đầu tư này tiếp tục đi thăm một người nông dân mà họ đã thuê, Ed Kerlikowske, người chuyên trồng dưa hấu, đậu Hà Lan và ngô trên khoảnh đất rộng 782 arce của họ trải rộng gần Berrien Springs, Michigan. Đối với những nông dân như Ed, việc các nhà đầu tư tham gia bỏ vốn giúp họ có thể có tiền đầu tư vào các thiết bị mới.

Bong bóng đất nông nghiệp

Sự bùng nổ đầu tư đất nông nghiệp đang làm rất nhiều nhà đầu tư hài lòng nhưng niềm hạnh phúc này có kết thúc trong nước mắt. Federal Deposit Insurance Corp., chuyên điều tiết hoạt động cho vay nông dân của các ngân hàng, đã xem xét việc liệu các nhà đầu tư có thể thổi phồng giá và tạo nên một cuộc khủng hoảng như đã từng huỷ hoại thị trường vào thập niên 80 của thế kỷ trước, dẫn đến sự sụp đổ của 300 ngân hàng nông nghiệp.

Vào tháng 3, chủ tịch FDIC Sheila Bải đã đệ trình một chuyên đề với chủ đề này tại Washington với sự tham gia của các nhà kinh tế, ngân hàng và các chuyên gia nông nghiệp. William Isaac, nguyên chủ tịch của FDIC trong thời gian hoạt động ngân hàng nông nghiệp bùng nổ và hiện là giám đốc điều hành cấp cao của FTI Consulting Inc phát biểu trong cuộc gặp: “Nếu thị trường đất nông nghiệp xuất hiện bong bóng, tôi hy vọng chính các nhà đầu tư, như các quỹ đầu tư, chứ không phải ngân hàng, sẽ gánh chịu sự điều chỉnh.

Cái giá quá cao

Charles McNairy, người cùng gia đình mình đã hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp từ năm 1871, cho rằng những nhà đầu tư tay ngang thiếu hiểu biết sâu vào hoạt động nông nghiệp đang thực hiện những thương vụ tồi tệ. Năm 2009, McNairy thành lập U.S. Farming Realty Trust LP, một quỹ đặt tại Kinston, North Carolina, thu hút khoản đầu tư 261 triệu USD vào cuối tháng 5 để mua các nông trại. McNairy cho rằng các quỹ như Ceres đang phải mua đất nông nghiệp với giá quá cao, xét đến lợi nhuận từ các mùa vụ.

Vieth không đồng ý với quan điểm trên và cho rằng lợi nhuận của Ceres sẽ chứng minh chiến lược mà ông theo đuổi.

Greyson Colvin, cũng lập nên một quỹ nông nghiệp mang tên Colvin&Co. LLP tại Anoka, Minnesota vào năm 2009, đã bác bỏ quan điểm cho rằng thị trường đang quá nóng. Colvin sở hữu hai quỹ và các tài sản quản lý riêng rẽ hơn 2.300 acres đất nông nghiệp tại Iowa, Minnesota và South Dakota trị giá hơn 10 triệu USD.

Phòng tránh rủi ro

Colvin, vốn là một nhà phân tích tại UBS và Credit Suisse, cho rằng những nông dân Mỹ đang không phải chịu các khoản nợ lớn như từng có trong cuộc khủng hoảng vào thập niên 80 của thế ký trước. Cuộc khủng hoảng đã làm một loạt ngân hàng đóng cửa và vỡ nợ nông nghiệp.

Tỷ lệ nợ/tài sản nông nghiệp, đạt đỉnh vào năm 1985 ở mức 23%, được dự đoán sẽ giảm xuống mức 10,7% trong năm 2011. Quỹ nông nghiệp của Vieth cũng đang đối mặt với những diễn biến mới trong vài tháng tới khi lãi suất tăng cso thể làm tăng chi phí sát nhập và đồng USD tăng giá trở lại có thể làm ảnh hưởng đến hoạt động xuất khẩu nông sản. Trong khi các nhà giao dịch đang hướng toàn bộ sự chú ý vào diễn biến đồng USD, Vieth cho rằng kinh doanh nông nghiệp sẽ tiếp tục phát đạt.

Các nhà đầu tư có vẻ đồng ý với quan điểm trên. Tại bàn ăn tối ở trang trại tại Granger, Vieth ngồi bên chiếc máy tính của mình hàng tối và một khoản tiền 900 ngàn USD mới từ các nhà đầu tư đang tìm kiếm lợi nhuận bắt nguồn từ một trong những ngành sản xuất then chốt và lâu đời nhất trên trái đất.

Kim Dung AGROINFO