Ngày 24-8-2000, báo Phương Nam Cuối Tuần với trang báo đầu tiên, cột mục đầu tiên đăng tin tôi gửi thư lên trung ương đã dẫn đến cao trào cải cách ở Giám Lợi. Ngày báo xuất bản, một người Giám Lợi tên là Khuông Đạo Hồng, buôn bán ở Hồ Nam, đọc được báo, định lợi dụng sự nhạy cảm của mình trong buôn bán cũng như quan tâm đến cải cách ở quê hương, ông ta lập tức đến tòa báo đặt mua 3.000 tờ, chuyển ngay về Giám Lợi trong đêm.

Lúc đầu ông ta định kiếm lãi một tờ báo 2 đồng, nhưng về sau thấy làm như vậy không thỏa đáng nên đổi bán thành cho.

Tin tức có người phát không báo rất nhanh được chuyển đến đồng chí bí thư huyện ủy Y. Vì không biết rõ trong báo đăng những tin gì nên đã vội ra lệnh điều động công an giữ báo. Tài xế và xe của Khuông Đạo Hồng bị mời đến văn phòng UBND thị trấn Dung Thành. Công an tiến hành thẩm vấn lái xe liên tiếp trong 12 giờ đồng hồ, buộc lái xe phải nói rõ ai chở báo và người đứng đằng sau là ai. Không nói không thả người, trả xe.

Sáng sớm hôm sau, bí thư Y tiếp tục chủ trì hội nghị bộ tứ, chuyên đề là nghiên cứu làm sao quét sạch những nọc độc của báo Phương Nam Cuối Tuần, duy trì ổn định ở Giám Lợi. Hội nghị quyết định cử chủ nhiệm Ban kỷ luật đảng của huyện ủy là Tưởng Hùng tìm Lý Xương Bình, truyền đạt ý kiến của lãnh đạo bộ tứ huyện: gặp giới truyền thông báo chí phải được huyện ủy cho phép. Huyện ủy qui định cán bộ đảng viên muốn tiếp phóng viên theo yêu cầu của phóng viên phải được Ban tuyên huấn huyện ủy phê chuẩn. Trong hội nghị còn có kẻ chỉ trích tôi rất nghiêm khắc về việc tôi tiếp phóng viên báo Phương Nam Cuối Tuần, cho rằng Giám Lợi không ổn định là vì Lý Xương Bình. Đương nhiên một vài đồng chí khác im lặng trầm mặc để biểu lộ ý kiến của mình.

Khuông Đạo Hồng trong đêm ấy không tìm thấy lái xe và xe, vội vàng đến mức như kiến bò trong chảo. Khi biết được tin xe và lái xe bị công an huyện bắt giữ, liền trực tiếp điện thoại cho bí thư huyện ủy Y, yêu cầu ngay lập tức thả người, trả xe vô điều kiện. Bí thư Y lúc đó mới tỉnh ngộ ra, người chuyển báo đến không phải là ai khác mà là bạn cũ của bí thư - Khuông Đạo Hồng. Lúc đó bí thư Y mới biết mình làm sai rồi, buộc phải giả hồ đồ, nói không biết chuyện giữ xe bắt người.

- Đây có thể là một sự hiểu lầm, tôi gọi trưởng công an huyện trao đổi một tí, nếu không có vấn đề gì thì trả xe ngay.

Tấm lòng của độc giả

Độc giả khắp nơi gửi thư cho tôi, đặc biệt là thư của nông dân. Đại đa số đều phản ảnh tình hình đóng góp của nông dân ở quê nhà quá nặng, cán bộ quá hống hách, lãnh đạo xã quá tham lam, có án oan không xử, có lý không giải quyết. Độc giả hỏi tôi nên thông qua con đường nào để gửi thư lên thủ tướng. Những sinh viên đại học con nhà nông dân đều nói lên tình trạng lạc hậu và nghèo đói ở quê hương, nỗi vất vả và đắng cay của cha mẹ, sự hung bạo của cán bộ và tham quan.

Nhà văn và các nhà trí thức đa số quan tâm đến cải cách của Giám Lợi hỏi tôi có thể đi sâu hơn nữa được không? Đã triệt để chưa? Quan tâm đến tôi là có thể trụ nổi không?... Cán bộ các cấp ở xã thị trấn thì tỏ rõ sự bất ngờ, lo lắng, hi vọng bức thư tôi viết được thủ tướng chú ý, điều chỉnh kịp thời chính sách nông thôn. Thư của các nhà lãnh đạo xí nghiệp công nghiệp cũng không ít, tỏ rõ mong muốn được giúp đỡ tôi và xã Bàn Cờ.

Tiết mục Thời gian không gian phương Đông, Việc thực nói thực của vô tuyến truyền hình trung ương, Có lời cứ nói của vô tuyến truyền hình tỉnh Hồ Nam và một số công ty môi giới ở trong nước và cả ngoài nước liên tục gọi điện thoại cho tôi. Nhiều đến mức đồng chí trực điện thoại cũng phải mềm lòng, đề nghị tôi nên cầm máy nói vài lời với họ. Tôi trả lời cứ nói thẳng với họ huyện ủy đã có quyết định muốn gặp nhà báo phải có sự đồng ý của Ban tuyên giáo huyện ủy.

- Sao lại trả lời như vậy? - đồng chí trực điện thoại hỏi tôi.

- Trả lời như vậy chứng tỏ chúng ta quang minh chính đại, giữ được sự nhất trí giữa chúng ta và huyện ủy. Ai gây ra khó khăn thì trả lại khó khăn cho họ giải quyết.

Phóng viên báo chí, công ty môi giới lại gọi điện thoại đến Ban tuyên huấn huyện ủy. Ở cơ quan huyện lại rối lên, lãnh đạo ban tuyên huấn trực 24/24 giờ, gọi điện thoại cho tôi tìm hiểu tình hình, rất sợ tôi tiếp xúc với môi giới báo chí. Huyện cử đến một người giám sát tôi, trực tiếp tiếp đãi giới phóng viên báo chí.

Đồng chí Hồ Song Phong, biên tập kiêm đạo diễn tiết mục Việc thực nói thực, bất kể được đồng ý hay không, cho xe chạy thẳng đến trụ sở của ủy ban xã đợi đến hai ngày hai đêm, nói không nhìn thấy Lý Xương Bình không về. Đối với phóng viên báo chí như vậy, có cứng đến đâu cũng phải nhũn ra, tôi phải ra tiếp, bắt tay và xin lỗi.

Lấy thoái để tiến

Tại xã Bàn Cờ mỗi ngày đều có người hội ý hội báo với huyện ủy về tung tích hành động của tôi, làm gì, gặp ai... Lãnh đạo ban tuyên huấn cả ngày đều trong lo âu. Lãnh đạo huyện thì sợ không biết ngày nào lại xuất hiện tờ Phương Bắc Cuối Tuần hay Phương Tây Cuối Tuần...

Vào thời điểm đó bí thư huyện Y đã vào nằm viện. Đây là chiêu bài lấy thoái để tiến.

Kinh nghiệm của huyện ủy Giám Lợi đã được giới thiệu ở hội nghị mở rộng toàn tỉnh. Tỉnh ủy, UBND tỉnh đã ra quyết định mở rộng “kinh nghiệm Giám Lợi”. Bí thư Y nằm viện, về bề ngoài là tỏ ra mình dũng cảm rút lui, nhưng sâu xa là muốn bức Thành ủy Kinh Châu cử bí thư mới đến thay thế.

Trong thời gian bí thư Y chủ trì công tác của huyện, rất nhiều công nhân, nông dân lên huyện đòi gặp. Nông dân đứng chật đầy cổng huyện làm cho công tác bình thường không thể triển khai được. Mỗi lần thấy nhân dân đến, bí thư Y liền sập cửa ngay, trốn trong phòng làm việc, không dám ló mặt ra, chỉ đến nửa đêm mới dám về nghỉ tại nhà khách của huyện. Mặc dù nhà khách của huyện chỉ cách nhà ở chưa đầy 100m, bí thư Y vẫn không dám về nhà nghỉ. Chỉ có bệnh viện là nơi bí thư Y cảm thấy yên tâm nhất . Bí thư Y nằm viện cũng rất bí mật, chỉ có lái xe, thư ký và vợ của bí thư Y biết mà thôi.

Nhớ lại thời bí thư Y mới được điều về Giám Lợi làm chủ tịch huyện thật là một con người quả quyết, dám xông vào trận tuyến. Năm 1996, vừa mới nhậm chức đã dám công khai tuyên bố trên truyền hình của huyện Giám Lợi: “Xin công khai hứa trước nhân dân huyện Giám Lợi, chỉ cần thuộc vấn đề huyện trưởng phải giải quyết, quyết không dám chối từ”.

Lúc đó, chủ tịch huyện Y được xem như là “Y thanh thiên”, được toàn thể nhân dân Giám Lợi yêu mến và ủng hộ. Tuyên bố như trên của chủ tịch huyện Y làm cho bí thư huyện ủy lúc đó hết sức bị động.

Mới qua hai năm, nhà của bí thư Y và trụ sở làm việc của bí thư Y đều sửa lại cửa thép chắc chắn hơn. Về đêm, bí thư Y ngủ ở chỗ nào cũng không biết được, đến thư ký của bí thư cũng không biết là bí thư ngủ ở chỗ nào.

Sau khi nằm viện vài ngày, bí thư Y cho mời đồng chí Đại Hạ, chủ tịch hội đồng nhân dân huyện, đồng chí Bành - chủ tịch ủy ban mặt trận huyện - đến nói rõ bệnh tình hiện nay rất nghiêm trọng, phải nghỉ việc một thời gian không biết bao lâu để điều trị. Yêu cầu hai vị lên thành phố lên tỉnh tìm lãnh đạo, đề nghị tìm bí thư mới về thay. Hai vị Phật bồ tát này y kế thi hành.

Ngày 30-8, Bí thư Thành ủy Kinh Châu vội vàng đến Giám Lợi, triệu tập bốn nhà lãnh đạo huyện. Đồng chí Lưu Khắc Nghị tuyên bố: đồng chí Đạo Châu (tên riêng của đồng chí bí thư Y) bệnh nặng, Thành ủy đồng ý cho đồng chí rời khỏi chức vụ để đi chữa bệnh dài ngày. Công tác của huyện do chủ tịch huyện Chu Chí Quang phụ trách mọi mặt. Đồng thời nhấn mạnh:

- Đồng chí Y mấy năm công tác ở Giám Lợi là có công lao, Thành ủy rất mãn ý.

- Lý Xương Bình viết thư gửi lên trung ương là chuyện bình thường nhưng Lý Xương Bình không phải là anh hùng.

- Nhiệm vụ chủ yếu của Giám Lợi trước mắt là giữ vững ổn định...

Giám Lợi đang mất ổn định! Tín hiệu đèn đỏ đã được bật lên và lãnh đạo cấp trên tìm thấy một nguyên nhân trước mặt...

Ngày 1-9 Lý Xương Bình nhận được lệnh ở nhà để tiếp chuyện một người.

LÝ XƯƠNG BÌNH

(Trần Trọng Sâm dịch)