Theo Vnbusiness

Theo Nikkei, tương lai của ngành lúa gạo Thái Lan đang thay đổi liên tục khi những "kẻ xâm nhập" gần như không đáng chú ý lan rộng trên các cánh đồng của nước xuất khẩu gạo lớn thứ hai thế giới.

Một nông dân ở Khon Kaen, Thái Lan đang làm động tác cầu cho vụ mùa thuận lợi. Nước này có những quy định nghiêm ngặt đối với việc nhập khẩu các giống lúa nước ngoài, nhưng những người trong ngành nói rằng hạt giống Việt Nam đang tìm đường vào. © Reuters.

Bất chấp các quy định nhằm bảo vệ tính xác thực của gạo mang nhãn hiệu Thái Lan, nông dân vẫn đang âm thầm chuyển sang các giống lúa Việt Nam rẻ hơn, dễ canh tác hơn và ăn mềm tương tự gạo của Thái, được người tiêu dùng ưa chuộng.

“Hơn 1 triệu rai (hơn 160.000 ha) ở miền trung Thái Lan đã trở thành nơi trồng các giống lúa của Việt Nam. Không ai có thể phân biệt được đâu là hàng Thái Lan chính hiệu đâu là hàng Việt Nam”, ông Charoen Laothamatas, Chủ tịch Hiệp hội các nhà xuất khẩu gạo Thái Lan cho biết. Hiệp hội này tiến hành theo dõi việc sản xuất lúa gạo hàng năm, một phần bằng cách nói chuyện với các nhà xay xát, nông dân và thương lái địa phương.

Mặc dù về cơ bản không thể phân biệt được các loại giống trên đồng ruộng, nhưng xu hướng này đặt ra câu hỏi về toàn bộ chiến lược xây dựng thương hiệu cho gạo xuất khẩu của Thái Lan, vốn được quảng cáo là hàng thật và chất lượng hàng đầu trong nhiều năm.

“Nếu chúng ta không hành động, tôi nghĩ toàn bộ ngành gạo của chúng ta sẽ gặp nguy hiểm, vì chúng ta luôn quảng bá gạo của mình là loại gạo cao cấp. Làm thế nào chúng ta có thể duy trì chất lượng và tính xác thực để duy trì vị thế là nhà xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới?”, ông Charoen nói.

Thái Lan có Đạo luật bảo vệ giống cây trồng nghiêm ngặt, cấm nhập khẩu các chủng loại hàng hóa chính vào vương quốc. Do đó, tất cả gạo Việt Nam trồng trên đất Thái Lan đều là bất hợp pháp, được trồng bằng hạt giống nhập lậu qua biên giới. Nhưng vì không ai có thể nhận ra sự khác biệt nếu không xét nghiệm DNA, nông dân ngày càng phớt lờ các hạn chế pháp lý.

Srichan Kanta, một nông dân 48 tuổi ở tỉnh Nakhonsawan, cách Bangkok 240 km về phía bắc, cho biết: “Đây là giống tốt vì dễ trồng và rất khỏe. Nó kháng sâu bệnh và hạt cơm khá mềm, phù hợp với nhu cầu thị trường."

Giống lúa Việt Nam trồng ở Thái Lan được cho là giống Jasmine 85, sẵn sàng cho thu hoạch chỉ 90 ngày sau khi trồng. Điều này giúp nông dân trồng nhiều vụ trong năm dễ dàng hơn, đặc biệt là ở miền trung Thái Lan, nơi có hệ thống tưới tiêu tốt cho phép canh tác quanh năm.

Thái Lan là nước xuất khẩu gạo lớn nhất thế giới trong hơn ba thập kỷ, nhưng đã mất vị trí hàng đầu. © Reuters

Ngược lại, các giống lúa Thái khó trồng hơn. Điều này đặc biệt đúng với loại Hom Mali cao cấp, thơm hơn nhưng  mất tới 120 ngày để trưởng thành và chỉ có thể được trồng ở một số khu vực cao nguyên phía đông bắc mỗi năm một vụ tùy theo lượng mưa theo mùa.

Không ai biết chính xác gạo Việt Nam được tuồn vào miền trung Thái Lan từ khi nào. Nhưng ông Charoen ước tính trong vài năm qua, hơn 160.000 ha đất đã chuyển sang trồng các giống Việt Nam cho thấy hạt giống đã được buôn lậu bằng xe tải lớn bởi những kẻ trục lợi khi thấy đây là một cách dễ dàng để tận dụng nhu cầu của nông dân đang tìm kiếm giống lúa rẻ hơn với năng suất cao hơn.

Việc tập trung vào xác thực giống lúa, theo Nikeei, không giúp Thái Lan tránh khỏi sự cạnh tranh ngày càng lớn trên thị trường gạo. Trong hơn ba thập kỷ, Thái Lan là nước xuất khẩu gạo lớn nhất thế giới. Nhưng kể từ năm 2011, các đối thủ khác đã qua mặt Thái Lan. Ấn Độ hiện là nước xuất khẩu lớn nhất thế giới, với lượng xuất khẩu ước tính khoảng 22 triệu tấn trong năm 2022. Thái Lan cạnh tranh với Việt Nam ở vị trí thứ hai, với sản lượng xuất khẩu đạt gần 7 – 7,5 triệu tấn mỗi năm. Theo Viện Nghiên cứu Phát triển Thái Lan (TDRI), sự cạnh tranh với Việt Nam trở nên gay gắt vì Thái Lan không thể cung cấp các loại gạo mà thị trường mong muốn với mức giá phù hợp.

Sự cạnh tranh mạnh mẽ từ Việt Nam đã gây thêm áp lực lớn. “Sẽ là một vấn đề lớn nếu Thái Lan không phát triển được các giống lúa của riêng mình để đáp ứng các nhu cầu khác nhau trên thị trường toàn cầu và để các giống ngoại lai gây khó cho xuất khẩu gạo của nước này", một thương nhân tại một công ty thương mại quốc tế cho biết.

Vụ lúa gạo của Bộ Nông nghiệp Thái Lan, cơ quan giám sát nghiên cứu và phát triển lúa gạo, đã bị chỉ trích vì không cung cấp các giống lúa mới cho nông dân với năng suất tốt hơn. Nhưng Bộ này cho biết họ đã phát triển  171 chủng loại để đáp ứng các nhu cầu khác nhau, từ các nhà hàng cao cấp đến bột gạo công nghiệp. 

Một nhà phân tích tại Trung tâm Nghiên cứu Kasikorn cho biết: “Vấn đề là chúng ta thiếu sự hợp tác toàn diện để phân phối các giống lúa khác nhau cho nông dân nhằm tối đa hóa năng suất và thương mại hóa với chi phí hợp lý để có thể cạnh tranh được trên thị trường thế giới”.

TDRI cho biết trong một báo cáo: “Năng suất thấp hơn là thủ phạm thực sự vì nó làm tăng chi phí sản xuất và làm xói mòn lợi thế cạnh tranh lâu dài của ngành gạo Thái Lan”.

Theo Hiệp hội các nhà xuất khẩu gạo Thái Lan, sản lượng gạo của Thái Lan chỉ đạt 300kg đến 400kg/rai, so với 800kg ở Việt Nam và Ấn Độ và 500kg ở Lào.