Gạo được trồng ở trên 100 nước, song gần 90% đất trồng lúa thuộc về châu Á, nơi có 8 nước - Ấn Độ, Trung Quốc, Indonexia, Bănglađét, Thái Lan, Việt Nam, Myanma và Philippine - chiếm khoảng 80% diện tích trồng lúa toàn cầu.
Từ khi phát động Cách mạng Xanh, hơn 40 năm trước, khi lần đầu tiên Viện Nghiên Cứu Lúa gạo (IRRI) đưa ra giống lúa mới ở Philippine, sản lượng gạo toàn cầu đã tăng gấp hơn 2 lần, nhanh hơn chút ít so với tốc độ tăng dân số.
Đó chính là nguyên nhân khiến giá gạo đã giảm 80% trong hai thập kỷ qua và mọi người, kể cả người nghèo, cũng có thể dùng loại lương thực này. Gạo là lương thực chính của một nửa dân số toàn cầu và là lương thực chính của hầu hết những người dân nghèo, cung cấp khoảng 20% calorie trực tiếp trên toàn cầu.
Tuy nhiên, tốc độ tăng sản lượng gạo đang chậm lại. Hiện sản lượng gạô thế giới đang tăng dưới 2% mỗi năm và những nước trồng lúa đang rất khó khăn trong việc nâng tốc độ tăng sản lượng gạo lên cao nữa.
Trong hai năm qua, giá gạo toàn cầu đã tăng gấp đôi, đạt mức cao nhất của 10 năm nay. Giá phân bón đã tăng gấp 3 trong 5 năm qua.
Với nhu cầu tăng mạnh hơn cung, dự trữ gạo thế giới đã giảm xuống mức thấp nhất kể từ 30 năm nay, gây thêm sức ép tới những nước nhập khẩu gạo, như Indonexia, khiến họ rất khó khăn trong việc tự cung tự cấp loại lương thực này.
Indonexia, nước đông dân thứ 5 trên thế giới, mấy năm qua đã phải chật vật để tăng sản lượng gạo lên. Họ ngày càng phải chi nhiều tiền cho việcnhập khẩu gạo. Tình trạng thiếu gạo đã đẩy giá tăng lên, gây ra những bất ổn về chính trị và xã hội.
Các chuyên gia cho biết sự thay đổi khí hậu đã ảnh hưởng tới khả năng sản xuất gạo của châu Á và didều này có thể làm chậm lại hoặc thậm chí xoá đi mọi nỗ lực giảm nghèo đói của một trong những quốc gia đã từng thành công nhất khu vực về giảm nghèo đói, nhất là ở Đông Á.
IRRI là trung tâm nghiên cứu gạo và đào tạo nhân lực trong ngành trồng lúa lớn nhất thế giới, đặt trụ sở ở Philippine, có văn phòng ở 13 nước châu Á khác.
Trái đất ấm lên sẽ làm giảm năng suất lúa. Mặt khác, những vấn đề như lượng dioxide carbon tăng lên, tăng hiệu ứng nhà kính….cũng tác động tới không chỉ năng suất mà cả chất lượng gạo.
Nguồn nước ngọt khan hiếm dần cũng ảnh hưởng tới sản xuất lúa gạo. Gần 2/3 lượng cung nước ngọt ở châu Á được dùng sản xuất gạo.
Những biến cố của thời tiết ngày càng nhiều hơn, như lũ lụt, hạn hán, lốc, bão… cũng đang gây hại không chỉ cho con người mà cho cả sản xuất lúa gạo. Mức nước biển tăng lên, dự kiến sẽ tăng khoảng 10-85 cm trong thế ký tới, tuỳ thuộc vào sự thay đổi thời tiết.
Ảnh hưởng của điều này với sản xuất lúa gạo ở một số nước bên bờ biển tại châu Á đang rất trầm trọng. Ví dụ, ngành lúa gạo Việt nam phụ thuộc rất nhiều vào khu vực đồng bằng sông Cửu Long và đồng bằng sông Hồng. Phần lớn những đồng bằng này chỉ cao hơn mực nước biển chưa đầy 1m, và phần còn lại cũng chỉ cao hơn mực nước biển khoảng 1-5 m, tức là rất có nguy cơ bị ngập trong nước biển.