Chủ trương kịp thời
 
Trên cơ sở tham mưu của các ngành, ngày 18-11-2008 UBND TP đã có Công văn số 3198 phê duyệt phương án tổng thể khắc phục hậu quả do đợt mưa úng gây ra với tổng kinh phí 800 tỷ đồng, trích từ nguồn dự phòng ngân sách và quỹ dự trữ tài chính của TP. Ngày 20-11-2008 Chủ tịch UBND TP Nguyễn Thế Thảo có Quyết định số 2168/QĐ-UBND quy định chế độ, chính sách, phương thức hỗ trợ đời sống, khắc phục thiệt hại và khôi phục sản xuất đối với nhân dân vùng ngập úng. Ngày 28-11-2008 liên ngành Tài chính - Nông nghiệp & Phát triển nông thôn - Lao động-Thương binh & Xã hội có Công văn 1922/LN hướng dẫn về cơ chế thanh, quyết toán nguồn kinh phí hỗ trợ nói trên.

Như vậy chỉ trong một thời gian ngắn, TP đã vừa chỉ đạo điều hành chống úng, tiêu thoát nước, khắc phục hậu quả, vừa có quyết định hỗ trợ bảo đảm ổn định đời sống nhân dân và an ninh xã hội. Theo kết quả tổng hợp kê khai của 26 quận, huyện, thành phố trực thuộc, tổng số thiệt hại cần hỗ trợ cho các hộ dân là trên 400 tỷ đồng. Trước tình trạng các địa phương triển khai hỗ trợ rất chậm trễ, đầu tháng 4-2009, Chủ tịch UBND TP đã phê bình một số huyện và yêu cầu các địa phương trên địa bàn TP bị ngập lụt khẩn trương kê khai hỗ trợ nông dân phải tiến hành hỗ trợ xong trước ngày 20-4.

Từ sự chỉ đạo quyết liệt của UBND TP, nhiều địa phương đã ráo riết hơn trong việc kiểm tra, rà soát, chuyển tiền hỗ trợ đến hộ dân bị thiệt hại, nhưng đến ngày 20-4  mới có 15 quận, huyện, thành phố cơ bản hoàn thành là: Đan Phượng, Hoài Đức, Từ Liêm, Thanh Trì, Tây Hồ, Cầu Giấy, Thanh Xuân, Ba Đình, Hà Đông, Mỹ Đức, Sóc Sơn, Mê Linh, Đông Anh, Gia Lâm, Long Biên, đạt trên 90%, có 3 đơn vị là Phú Xuyên, Sơn Tây và Thạch Thất đã hỗ trợ đạt trên 80%; như vậy đến nay vẫn còn 11 huyện, quận chưa hoàn thành việc chuyển tiền hỗ trợ đến địa chỉ cần thiết.

Chậm trễ do đâu?

Toàn thành phố có 6 huyện chậm chi tiền hỗ trợ. Đoàn kiểm tra của thành phố do ông Lê Quốc Cường, Phó Giám đốc Sở Nội vụ làm trưởng đoàn đã làm việc và xem xét các nguyên nhân cụ thể ở từng địa phương. Huyện Ba Vì thành lập một ban có tên rất dài: "Chỉ đạo thực hiện việc thanh toán hỗ trợ đời sống, khắc phục thiệt hại và khôi phục sản xuất cho nhân dân vùng ngập úng", mọi quy trình triển khai rất đúng, nhưng sự chậm trễ lại có vẻ như bất khả kháng. Huyện hoàn thành văn bản giải ngân gửi Sở Tài chính vào ngày 24-2. Sau đó, liên ngành gồm Sở Tài chính; Nông nghiệp & Phát triển nông thôn; Lao động - Thương binh&Xã hội đã "chốt" số tiền Ba Vì được hỗ trợ là 19,550 tỷ đồng. Đợt một, huyện được cấp 4,993 tỷ đồng, số còn lại thành phố yêu cầu huyện tạm ứng trước cho nhân dân. Huyện không có tiền để ứng nên quyết định chờ, bao giờ có đủ tiền thì trả một thể. Đến ngày 8-4 huyện nhận được đủ tiền và đến ngày 18-4 đã cơ bản hoàn thành việc chuyển tiền hỗ trợ cho các hộ.

Tìm hiểu thực tế từ cơ sở, chúng tôi được biết khi có chủ trương hỗ trợ kinh phí của TP, ở nhiều địa phương có tình trạng nông dân kê khai tăng diện tích nuôi trồng bị thiệt hại, chính quyền cơ sở nể nang vẫn chấp nhận kê khai, đến khi niêm yết danh sách hỗ trợ công khai thì bị dân thắc mắc; hoặc có tình trạng diện tích nuôi trồng thủy sản hoặc cây màu mất có 1ha thì hộ dân lại kê thành 1,5ha; có khu đồng quy hoạch chuyển đổi thấy con số kê khai cao hơn diện tích được giao khi ban chỉ đạo hỗ trợ của thôn, xã, huyện đi kiểm tra phát hiện diện tích bị tăng, nhiều thôn phải làm đi làm lại, nên thời gian kéo dài. Việc chuyển kinh phí từ UBND TP chậm, đợt 1 (ngày 19-12-2008, thành phố có QĐ 2656 tạm cấp 50% nhu cầu kinh phí cho các huyện với tổng số tiền là 155,438 tỷ đồng; đợt 2 tới ngày 7-4-2009 UBND TP mới có QĐ 1590 cấp nốt số còn lại) đã dẫn đến tình trạng một số huyện, quận để kinh phí đủ cả 2 đợt mới hỗ trợ dân.

Một lý do khác là sự chỉ đạo của cấp quận, huyện chưa sát sao, chặt chẽ. Có địa phương lúng túng trước tình trạng báo cáo thực tế và kết quả kiểm tra của các ngành chức năng. UBND thành phố Hà Đông ngày 17-4-2009 có Công văn số 399 gửi UBND TP Hà Nội và các ngành chức năng, cho phép được điều chỉnh số liệu tổng hợp thiệt hại, do tổng hợp ban đầu chưa đầy đủ. Một nguyên nhân nữa là bài học từ việc hỗ trợ tiền Tết vừa qua cho hộ nghèo đã làm cho chính quyền các xã, thôn thận trọng hơn cũng làm chậm thời gian.

Một trong những nguyên nhân các huyện còn lúng túng trong việc giải ngân là do sự hướng dẫn, chỉ đạo của các sở, ban, ngành của thành phố thiếu cụ thể, dẫn đến khó thực hiện. Đối với diện tích nuôi trồng thủy sản, nhiều hộ tuy chỉ vỡ một phần bờ nhưng cá trong ao đã đi sạch nhưng cũng không được hỗ trợ, nếu cán bộ địa phương "máy móc", cương quyết không đưa đối tượng này vào danh sách bị thiệt hại thì gặp phải sự phản đối của người dân, còn nếu đưa vào thì không đúng theo hướng dẫn trong danh mục kê khai…

Đến nay, huyện Chương Mỹ đã giải ngân được trên 98% số tiền thành phố cấp hỗ trợ nông dân bị thiệt hại do ngập úng. Theo ông Trần Vũ Lâm, Chủ tịch UBND huyện Chương Mỹ, nguyên nhân của sự chậm trễ chủ yếu nằm ở công tác thống kê, rà soát. Do đối tượng liên quan đến trên 50% số hộ dân trên địa bàn huyện, tương ứng với 36.157 hộ dân, công tác thống kê thiệt hại ban đầu có sự chênh lệch với kết quả kiểm tra thực tế. Nhiều xã, việc thống kê thiệt hại chưa chính xác, cán bộ chuyên trách lại thiếu và yếu, trong quá trình kê khai lại có sự nể nang... Huyện Chương Mỹ đã thành lập các đoàn kiểm tra, phối hợp với địa phương rà soát tận hiện trường (cánh đồng), nhà cửa, vật nuôi chuồng trại, không để dân bị sót, bị thiệt nhưng cũng cương quyết đối với các trường hợp kê sai, kê khống. Qua tổng hợp ở huyện này có 10 xã giải ngân không hết, trả lại ngân sách 590.063.000 đồng… Quan điểm của huyện Chương Mỹ là: số tiền dư ra so với báo cáo ban đầu, huyện đã nộp trả ngân sách, còn những hộ do đi làm ăn xa, không kê khai kịp thời, hoặc do quá trình kê khai bỏ sót, vào sổ nhầm… huyện sẽ đề nghị cấp trên bổ sung.