Ông Edward George, giám đốc nghiên cứu tại tập đoàn ngân hàng liên châu Phi Ecobank, đã nghiên cứu về sàn giao dịch hàng hóa nông sản như một mô hình quản lý chuỗi cung ứng cho châu Phi. Từ khi thành lập vào năm 2008, ECX hiện đã thâu tóm một thị phần lớn trong giao dịch cà phê, mặt hàng mà Ethiopia là một nhà sản xuất lớn, nhưng cũng thực hiện các hợp đồng ngũ cốc và các loại đậu.

Kể từ khi ECX ra đời, số lượng nông dân tham gia giao dịch đã tăng nhanh và đến nay đã có khoảng 60% sản lượng cà phê của Ethiopia hiện giao dịch thông qua sàn giao dịch hàng hóa này. Ông George cho biết, thu nhập của nông dân tăng 60% và nhiều trung gian đã buộc phải rời ngành kinh doanh này.

Chuỗi cung ứng manh mún

Các chuỗi cung ứng không đảm bảo và không đáng tin cậy từ lâu là một rào cản cho các nhà đầu tư vào ngành nông nghiệp châu Phi. Ông George nhấn mạnh toàn bộ vấn đề là chuỗi cung ứng rời rạc, hệ thống cơ sở hạ tầng thị trường yếu kém, phần lớn ngành nông nghiệp châu Phi rất manh mún.

Đồng thời, khoảng cách, cả về khía cạnh khoảng cách thông thường lẫn khía cạnh thông tin, giữa nông dân và thị trường đã gây thiệt hại lớn cho nông dân. Đáng chú ý là rất nhiều nông dân bị những người trung gian ăn chặn thu nhập.

Thất thoát sản xuất

Thực tế, khoảng 50% sản lượng nông sản châu Phi trong suốt chuỗi cung ứng từ cánh đồng tới bàn ăn, những cải thiện đơn giản trong quản lý chuỗi cung ứng có thể tăng sản lượng của ngành nông nghiệp châu Phi rất lớn.

Theo ông George, nỗ lực trọng tâm của ngành nông nghiệp châu Phi phải là cắt giảm thất thoát. Nếu châu lục này có thể đầu tư vào kho chứa tốt hơn, sản lượng nông sản sẽ tăng cực mạnh. Tại Ethiopia, 15 – 20% sản lượng cà phê bị thất thoát, hàng trăm ngàn USD bị mất đi do lượng thất thoát này. Giảm thất thoát là một cách dễ dàng để tăng sản lượng.

Các chuỗi cung ứng cần dẫn đầu

Ông George cho rằng ECX là một hình mẫu cho các sàn giao dịch khác, trong đó ECX đặt các nhà kho và chuỗi cung ứng ở trung tâm chiến lược phát triển. Họ đã tạo ra một mạng lưới các nhà ho, thông qua đó họ thiết lập một sàn giao dịch để buôn bán các hợp đồng này tại Addis Ababa.

Nhờ mạng lưới này, nông dân có thể vận chuyển cà phê tới một nhà kho địa phương, được phân loại và chứng nhận, sau đó nhận ngay một chứng từ mà họ có thể bán được trên sàn giao dịch.

Ông George cho biết nông dân có giá thực đang giao dịch trên sàn tại Addis, được gửi bằng tin nhắn tới điện thoại của nông dân hoặc hiển thị trên các biển điện tử trên khắp vùng sản xuất nông nghiệp. Họ đã tạo ra một hệ thống giúp nông dân dễ dàng biết được diễn biến thị trường.

Nguồn nông sản đủ tự cung tự cấp

Ông George nhận định một yếu tố giúp ECX thành công nữa là tổ chức này đã thích ứng tốt với điều kiện địa phương. “Ethiopia có những điều kiện độc nhất: tương đối độc lập trong suốt chiều dài lịch sử, trừ một thời gian ngắn bị Ý chiếm đóng. Đất nước này có động lực rất mạnh trong sản xuất để tự cung tự cấp.

Nét văn hóa này đã được truyền tải qua sự thành lập của ECX. Ông George cho biết sàn giao dịch này hoàn toàn được tự xây dựng, họ đã không lấy bất cứ nguồn lực nào từ bên ngoài. Đất nước này có một truyền thống mạnh mẽ về sở hữu địa phương. Tại các nước khác, người ta chỉ nhập khẩu một mô hình, nhưng không biến nó thành thứ mà ECX đã thực hiện tại chính vùng đất của họ.

Bản chất tự tạo dựng này là yếu tố quan trọng cho sự thành công của ECX. Tại châu Phi, ông George nhận định, một mô hình chỉ thích ứng trong điều kiện cụ thể của riêng nó, nếu một mô hình giống hệt nhân ra từ một nơi sang một nơi khác, mô hình đó rất khó thành công.

Không phải là nông nghiệp, mà là kinh doanh nông nghiệp

Ông George cho rằng ECX đang tạo ra một thế hệ người Ethiopia buôn bán chính cà phê mà họ trồng được. Và với cách mà ECX đã gián sát luồng cà phê thông qua hoạt động giao thương này, tổ chức này hoàn toàn truy xuất được nguồn gốc hàng hóa – yếu tố thiết yếu để bán cà phê theo một số tiêu chuẩn, như FairTrade và Rainforest Alliance.

Khả năng sử dụng ECX để buôn bán một dòng cà phê cụ thể sẽ cho phép nông dân bán trực tuyến nguồn cà phê của họ, qua đó có thể giúp thu hút thế hệ trẻ quay trở lại ngành nông nghiệp.

“Bạn có thể cấy ý tưởng cho giới trẻ rằng: đó không phải là nông nghiệp, mà là kinh doanh nông nghiệp”.

Theo Agrimoney