Xuất khẩu gạo giảm mạnh tại thị trường Châu Á, tăng mạnh tại thị trường Châu Phi

Năm 2008, xuất khẩu gạo Việt Nam sang thị trường Châu Á giảm mạnh so với năm 2007 (giảm từ 78,1% năm 2007 xuống còn 58,8% năm 2008). Trong số các thị trường có tỷ trọng xuất khẩu gạo tăng thì thị trường Châu Phi là tăng mạnh nhất, tăng hơn gấp đôi so với năm 2007 (từ 8,4% năm 2007 lên 22% năm 2008).

Hình 1: Kim ngạch xuất khẩu gạo của Việt Nam đi các thị trường năm 2007-2008 (%)


Nguồn: AGROINFO, tính theo Tổng cục Hải quan

Cơ cấu thị trường xuất khẩu gạo năm 2008 của Việt Nam có sự thay đổi đặc biệt trong việc xuất khẩu gạo sang thị trường Indonesia. Thực tế, trong các năm trước đây, cũng như năm 2007, Indonesia luôn là thị trường xuất khẩu gạo lớn của Việt Nam (chiếm 24% tổng lượng xuất khẩu), thì năm 2008, nước này đã giảm mạnh lượng nhập khẩu gạo (chỉ chiếm hơn 1% tổng lượng gạo xuất khẩu) do có thể tự đáp ứng được nhu cầu gạo tại thị trường trong nước, do lượng dự trữ trong nước cao và mở rộng sản xuất. Thậm chí, sang năm 2009, sau khi thu hoạch lúa vụ chính, nước này sẽ xem xét đến khả năng xuất khẩu gạo. Năm 2008, Indonesia chỉ nhập 76,4 nghìn tấn gạo từ thị trường Việt Nam, giảm mạnh so với mức hơn 1 triệu tấn gạo của năm 2007.

Phillippines vẫn duy trì vị trí số một nhập khẩu gạo lớn nhất của Việt Nam

Trong 10 thị trường nhập khẩu gạo lớn nhất của Việt Nam năm 2008 thì, Phillippines vẫn là thị trường đứng tại vị trí số một, chiếm gần 40% tổng lượng gạo xuất khẩu của Việt Nam, tăng 9,3% thị phần so với năm 2007. Trong 10 thị trường có kim ngạch xuất khẩu lớn nhất này thì có 3 thị trường bao gồm Philippin, Malaysia, Cu Ba là thị trường truyền thống, chiếm 63,8% về giá trị và 54,8% về lượng. 7 thị trường còn lại là các thị trường thương mại (chiếm 18,4% về giá trị và 23,3% về lượng), trong đó thị trường châu Phi chiếm tới 11,7% về giá trị và 14,5% về lượng.

Tuy nhiên, tại 3 thị trường truyền thống, lượng gạo xuất khẩu của Việt Nam năm 2008 thay đổi không đáng kể so với năm 2007 (tăng 1,5% tại Philippin, 13,4% tại Cuba và 21,4% tại Malaysia) nhưng do giá tăng mạnh nên kim ngạch xuất khẩu lại tăng hơn 100% (tăng 133,5% tại Philippin, 145,5% tại Cuba, 126,6% tại Malaysia).

Tại các thị trường thương mại còn lại, Senegal có sự tăng trưởng về lượng và kim ngạch lớn nhất (tăng 4.848,9% về lượng và 6.411,3% về giá trị) so với năm 2007. Gana có sự sụt giảm cả về lượng và giá trị so với năm 2007. Điều đáng chú ý là năm 2008, I-rắc bắt đầu nhập khẩu gạo Việt Nam trở lại khi tạm ngừng nhập khẩu vào năm 2007. Trước đây, I-rắc cũng được coi là 1 thị trường truyền thống trong xuất khẩu gạo của Việt Nam.

Hình 2: Top 10 thị trường nhập khẩu gạo lớn nhất từ Việt Nam, 2008


Nguồn: AGROINFO, tính theo Tổng cục Hải quan

Ả rập Syrian mặc dù có kim ngạch nhập khẩu gạo từ Việt Nam không lớn nhưng lại có tốc độ tăng trưởng nhập khẩu 2007/08 lớn nhất. Tốc độ tăng trưởng của thị trường này đạt 29.338%. Ba Lan là thị trường có tốc độ tăng trưởng nhập khẩu gạo từ Việt Nam lớn thứ hai, đạt 6.790%. Tiếp theo là các thị trường Senegal (đạt 6.411%), Fiji (tăng 4.638%), Pháp (tăng 2.272%), Kenya (tăng 2.140%), Ả rập Xê út (tăng 2.093%), Đông Timo (tăng 1.646%). Bờ biển Ngà (1.214%)...Các thị trường có tốc độ tăng trưởng kim ngạch nhập khẩu lớn nhất năm 2008 này chủ yếu là các thị trường thương mại (các thị trường mới) tập trung tại khu vực Châu Phi.
Triển vọng xuất khẩu năm 2009

Tổng lượng gạo dự trữ toàn thế giới đặc biệt tăng mạnh, là yếu tố bổ trợ cho nguồn cung một cách đáng kể. Cung gạo thế giới năm 2009 sẽ tăng khoảng 1,8-1,9% so với năm 2008. Về mặt cầu, do biến động của thị trường gạo trong năm 2008 nên tại các nước nhập khẩu chính trên thế giới như Indonesia, Sri Lanka, Ả rập xê út, các tiểu vương quốc Ả rập thống nhất...lượng gạo dự trữ cuối năm 2008 cũng ở mức tương đối lớn. Do đó, nhu cầu nhập khẩu gạo trên thế giới trong năm 2009 sẽ giảm nhẹ so với tổng nhu cầu nhập khẩu thế giới năm 2009.

Dựa theo cách tính và các tiêu chí về tốc độ tăng trưởng dân số năm 2009; tốc độ tăng trưởng nhập khẩu năm 2008/07; tốc độ tăng trưởng GDP năm 2008 và tốc độ tăng trưởng GDP năm 2009 của một số nước nhập khẩu gạo, Báo cáo thường niên ngành hàng lúa gạo Việt Nam 2008 và triển vọng 2009 (Trung tâm thông tin phát triển nông nghiệp nông thôn, AGROINFO) đã đưa ra xu hướng và nhận định các thị trường truyền thống như Phillippines, Cuba, Malaysia vẫn là những thị trường tiềm năng. Tuy nhiên, các thị trường thật sự đáng được chú ý là thị trường Châu Phi.

Tình hình phát triển kinh tế tại một số nước thuộc khu vực Châu Phi tương đối thuận lợi. Trước tác động của khủng hoảng tài chính thế giới, hầu hết nền kinh tế trên thế giới được dự báo là giảm tăng trưởng trong năm 2009 so với năm 2008 nhưng tại khu vực Châu Phi, tốc độ tăng trưởng GDP 2009 của một số nước tăng so với năm 2008 như: Senegal được có tốc độ tăng trưởng GDP 2009 đạt 5,8%, cao hơn mức 4,3% của năm 2008; tốc độ tăng trưởng GDP của Kenya năm 2009 đạt 6,4%, cao hơn mức 3,3% của năm 2008…Tốc độ tăng trưởng nhập khẩu năm 2008 tại một số nước trong khu vực Châu Phi cũng đạt cao như: Senegal (6406%); Syria (29338%); Kenya (2140%); Bờ Biển Ngà (65,9%)…

Ngoài ra, theo các chuyên gia nhận định, khu vực Châu Phi năm 2009 sẽ không có đột biến lớn trong chính sách thương mại. Hơn nữa, thị trường không đòi hỏi quá khắt khe về chất lượng sản phẩm. Vì vậy, thị trường Châu Phi là thị trường được đánh giá là tiềm năng lớn trong hoạt động xuất khẩu gạo của Việt Nam, điển hình là một số quốc gia như Angola, Bờ biển Ngà, Senegal, Nam Phi và Kenya.

Trích từ Báo cáo thường niên ngành hàng lúa gạo Việt Nam 2008, triển vọng 2009 của Trung tâm Thông tin phát triển nông nghiệp nông thôn (AGROINFO)