Ts. Nguyễn Kế Tuấn: Có người đặt vấn đề, hình như trong hội nhập, toàn cầu hóa, khu vực nông thôn đang bị bỏ rơi?
Thực ra, điều này không đúng với cả Việt Nam và nhiều nước trên thế giới. Sự bế tắc trong vòng đàm phán Doha giữa các nước thành viên WTO đều liên quan chủ yếu đến các vấn đề nông nghiệp.
Ở Việt Nam, trong hội nhập kinh tế quốc tế, nông nghiệp là khu vực dễ bị tổn thương nhất bởi áp lực của cạnh tranh toàn cầu. Điều này cũng dễ hiểu vì, dân cư nông thôn chiếm tới trên 70% dân số, các hộ đói, nghèo chủ yếu tập trung ở địa bàn nông thôn.
Trong bối cảnh nền kinh tế suy thoái, sức mua suy giảm khiến giá hàng hoá hàng nông sản trên thị trường nội địa và xuất khẩu nông sản gặp nhiều khó khăn.
Gặp lúc khó khăn, doanh nghiệp buộc phải thu hẹp sản xuất, giảm bớt nhân công chủ yếu là những người xuất thân từ các vùng thôn quê, tạo sức ép mạnh mẽ hơn đến đời sống của mỗi gia đình nông dân và với toàn xã hội…
Mặc dù Đảng và Nhà nước đã có hàng loạt chủ trương, chính sách về phát triển nông nghiệp - nông thôn. Gần đây nhất, Ban Chấp hành trung ương Đảng đã có riêng một Nghị quyết về nông nghiệp, nông dân và nông thôn. Nhưng từ chủ trương, chính sách đến tổ chức thực hiện trong thực tế vẫn còn khoảng cách.
Khu vực nông thôn vẫn là khu vực chịu nhiều thiệt thòi cả về mặt kinh tế và xã hội, khoảng cách chênh lệch về trình độ phát triển giữa nông thôn và thành thị, giữa miền xuôi và miền núi, giữa khu vực nông nghiệp và khu vực phi nông nghiệp có xu hướng gia tăng.
Điều đó lại tiềm ẩn những nguy cơ đe dọa sự ổn định về mặt xã hội.
Điểm tựa để đất nước vượt khó
Với vị trí đặc biệt quan trọng cả về kinh tế và xã hội, địa bàn nông thôn cần được coi là điểm tựa giúp đất nước vượt qua khó khăn.
Đó là địa bàn sản xuất và cung cấp loại hàng hóa tiêu dùng thiết yếu bậc nhất cho mỗi người, là nơi có những đóng góp to lớn cho sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, là địa bàn người dân có sức chịu đựng cao và có khả năng cao trong việc thích ứng với các biến động của thời cuộc,…
Nói như vậy không có nghĩa là khi đất nước có khó khăn mới chú ý đến địa bàn nông thôn.
Với điểm xuất phát là nước nông nghiệp, chiến lược công nghiệp hóa dựa trên nền móng nông nghiệp và nông thôn, coi trọng giải quyết có hiệu quả các vấn đề của nông nghiệp, nông thôn và nông dân mới tạo được nền tảng cho sự phát triển bền vững, mới tạo được điểm tựa vững vàng khi đất nước gặp khó khăn.
Tư duy tiểu nông chính là lực cản
Thế nhưng, nông thôn vẫn chưa phát triển được.
Lực cản trước hết từ chính những người nông dân: tâm lý, tác phong, lối sống, cách tính toán kiểu tiểu nông còn đậm nét; có nhu cầu liên kết trong làm ăn kinh tế nhưng lại rất yếu trong tổ chức liên kết; kiến thức và kỹ năng hoạt động trong nền kinh tế thị trường còn hết sức thấp kém.
Hơn nữa, thế hệ trẻ có xu hướng thoát ly khỏi địa bàn nông thôn, không muốn gắn bó với nông nghiệp và nông thôn. Trong khi đó, thế hệ những người lớn tuổi thì cam chịu và dễ tự thỏa mãn với những gì đã có.
Lực cản còn từ phía quản lý vĩ mô: mong muốn phát triển nhanh nhưng không chú ý đến các yếu tố bền vững được tạo lập từ chính nông thôn. Chủ trương về phát triển nông thôn thì nhiều và đều hay, đều đúng, nhưng thiếu sự cụ thể hóa, tổ chức thực hiện chậm trễ và thiếu nhất quán; lực lượng cán bộ ở cơ sở nông thôn vừa thiếu vừa yếu; lúng túng trong việc tìm tòi một mô hình phát triển nông thôn bền vững…
Phải xác định nông thôn là trọng điểm
Để giúp đất nước vượt khó, có lẽ có hai loại vấn đề cần được giải quyết trong mối quan hệ ràng buộc, ước định lẫn nhau: loại vấn đề ngắn hạn để giải quyết những khó khăn nảy sinh từ tình trạng suy giảm kinh tế và loại vấn đề mang tính chiến lược về phát triển nông thôn trong khuôn khổ phát triển bền vững đất nước.
Giai đoạn trước mắt, phải xác định nông dân và địa bàn nông thôn là một trong những trọng điểm của chính sách kích cầu đầu tư và tiêu dùng.
Nông nghiệp là lĩnh vực có hiệu quả đầu tư cao.
Ngoài việc trợ giúp cho người nông dân về giống, vật tư nông nghiệp, hướng dẫn kỹ thuật canh tác, tiêu thụ sản phẩm, còn phải trợ giúp họ nâng cao kiến thức và kỹ năng hoạt động trong nền kinh tế thị trường. Đây là điểm mà các Chương trình khuyến nông lâu nay không chú ý đến.
Trong các nội dung kích cầu đầu tư, cần phải coi trọng đầu tư phát triển và nâng cấp cơ sở hạ tầng kinh tế xã hội nông thôn, từ thủy lợi, giao thông, mạng lưới điện nông thôn, hệ thống trạm trại kỹ thuật, đến cơ sở vật chất của các trường học ở nông thôn.
Các nội dung kích cầu đầu tư này không chỉ hướng đến giải quyết các yêu cầu trước mắt, mà phải gắn với yêu cầu chiến lược về đẩy nhanh quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông thôn.
Ngoài ra còn nhiều vấn đề vừa mang tính cơ bản, vừa mang tính thời sự liên quan đến nông nghiệp, nông dân và nông thôn cần được giải quyết như vấn đề tích tụ ruộng đất... NQ TƯ 7 cũng đã nêu toàn diện các vấn đề với nông nghiệp, nông dân và nông thôn, vấn đề bây giờ là cụ thể hóa các chủ trương ấy và triển khai trong cuộc sống.