Các nhà tài chính thường tìm cách mua bán các công ty hơn là đặt cược vào cơ hội họ không hiểu rõ. Các thị trường vốn thường đóng cửa đối với các nhà nông: 9/10 trang trại thuộc sở hữu của các gia đình. Nhưng nhân khẩu học đang buộc tạo ra một sự chuyển dịch: tuổi trung bình của nông dân tại châu Âu, Mỹ và New Zealand là cận kề 60. Họ thường không có người kế nghiệp, bởi những thế hệ sau không muốn làm nông hoặc không đủ tiền để mua lại phần của các thành viên khác trong gia đình. Ngoài ra, áp dụng công nghệ mới và quy mô sản xuất đang lớn hơn bao giờ hết yêu cầu quy mô lớn mà rất ít nông dân có được, ngay cả sau nhiều năm giá cả thuận lợi.
Các nhà đầu tư thể chế như các quỹ lương hưu lại coi đất nông nghiệp là mảnh đất màu mỡ để khai phá, trong cả các thương vụ của chính họ hoặc phái sinh cho các quỹ chuyên biệt khác. Một số hành động như thể các lãnh chúa mua đất và cho thuê lại. Một số khác mua nhiều mảnh đất giá trị thấp, như đất đồng cỏ và nâng cấp các mảnh đất này thành các vườn nho sinh lời cao hơn. Các nhà đầu tư khác thì quan tâm tới các khu vực rủi ro cao hơn – lợi nhuận cao hơn như Brazil, Ukraine và Zambia – những nơi thường vẫn còn kém phát triển và có tiềm năng tăng trưởng năng suất còn cao.
Đất nông nghiệp thực chất là một khoản đầu tư rất tốt trong 20 năm qua, đặc biệt là tại Mỹ, với tỷ suất lợi nhận hàng năm lên tới 12% khiến một số gọi khoản đầu tư này là những “coupon vàng”. Tại Mỹ và Anh, các nền kinh tế mà chính sách thuế làm bóp méo thị trường, tỷ suất sinh lời này lớn hơn rất nhiều hạng mục tài sản lớn khác trong thập kỷ vừa qua và biến động giá rất thấp. Những người phải chịu tình trạng giá ngũ cốc thấp thì lại được hưởng lợi từ giá đất. Những nhà đầu tư trọng đất nông nghiệp tin rằng nhu cầu đang tăng lên, nguồn cung đang giảm đi – cũng như đô thị hóa, quản lý đất yếu kém và áp lực lên các hệ thống nước – là các mối đe dọa đối với đất nông nghiệp.
Không chỉ là một loại tài sản tăng giá và có tỷ suất sinh lời hút vốn, ông Bruce Sherrick từ đại học Illinois tại Urbana-Champaign nhấn mạnh: điều quan trọng là phải đa dạng hóa các danh mục hàng hóa mà đất nông nghiệp mang lại. Bản chất của danh mục này rất khác với các loại tài sản trên giấy như cổ phiếu và trái phiếu khi tương đối ổn định trước lạm phát và ít nhạy cảm hơn với các cú shock kinh tế (mọi người vẫn tiếp tục phải ăn dù suy thoái kinh tế) và các đợt nâng lãi suất. Hơn nữa, sau các cuộc khủng hoảng tài chính, các nhà đầu tư cảm thấy an tâm hơn với những thứ họ có thể sờ mó được.
Một số đã thực sự bắt tay vào đầu tư đất nông nghiệp. Năm 2009, Hassad, một phần của quỹ đầu tư quốc gia Qatar, đã hỏi mua gần 50 trang trại của Bydand Global Agriculture tại Úc và hợp nhất tất cả vào một danh mục đầu tư chung. Terrapin Palisades, một công ty cổ phần tư nhân, đã mua một công ty sữa và vài vườn nho, vài vườn cà chua tại California, chuyển đổi tất cả diện tích này sang sản xuất hạnh nhân, mặt hàng đang có giá tăng vọt do nhu cầu tại Trung Quốc. Những hoạt động đầu tư như vậy cần rất nhiều vốn ngay từ ban đầu và khả năng tồn tại mà chưa sinh lời trong nhiều năm.
Cách tiếp cận của các quỹ tư nhân có thể dưới hình thức những cải thiện đơn giản, như thay đổi hệ thống thủy lợi từ những con đê cũ kỹ và mạng lưới kênh đào sang các hệ thống phun tưới tự động: những chuyển đổi này tương đương với hái quả ngọt dưới thấp (low-hanging fruit). Những con robot đắt tiền có thể tăng sản lượng sữa mỗi con bò thêm 10 – 15%. “Đây là một ngành mà khoảng cách giữa nhóm hàng đầu và nhóm chót bảng lớn hơn bất cứ ngành nào khác”, theo Detlef Schoen từ Aquila Capital, một hãng đầu tư nhận định.
Con số 36 quỹ đầu tư tập trung vào nông nghiệp với tổng giá trị tài sản quản lý 15 tỷ USD, thật nhỏ bé so với 144 quỹ tập trung vào cơ sở hạ tầng (89 tỷ USD) và 473 quỹ nhắm vào bất động sản (163 tỷ USD), theo một nhà cung cấp dữ liệu Preqin cho hay. TIAA-CREF, một tập đoàn tài chính Mỹ, dẫn đầu thị trường với giá trị tài sản đất nông nghiệp lên tới 5 tỷ USD, trải dài từ Úc đến Brazil và trung tâm đào tạo nông nghiệp riêng tại đại học Illinois. Các quỹ lương hưu Canada và Wellcome Trust của Anh cũng nàm trong số những quỹ đầu tư đang thúc đẩy làn sóng đầu tư vào nông nghiệp.
Phần lớn các nhà đầu tư trì hoãn xét tới các rủi ro và tính phức tạp riêng biệt của ngành này. Thời tiết, giá hàng hóa, chất lượng đất, tiếp cận nguồn nước, sức khỏe động vật, thú y không phải là sở trường của một chuyên viên quỹ đầu tư lương hưu thông thường. Các rủi ro chính trị cũng không ít: các chính phủ hạn hẹp tiền mặt tại châu Âu và Mỹ đang tính đến chuyện cắt giảm trợ cấp nông nghiệp. Tại các nước nghèo, quyền sở hữu đất thường chẳng mang lại cho bảo đảm vững chắc cho người được viết trên tờ giấy đó – ngay cả nếu những nước đó cho phép người nước ngoài sở hữu đất.
Một số vấn đề cũng giống với tình trạng ngành bất động sản và cơ sở hạ tầng 20 năm trước. Ngành nông nghiệp luôn thiếu các chỉ số, các báo cáo tư vấn và các ghi chép lịch sử. Nhưng không giống như nhà cao tầng hay các đường ống, nông nghiệp không mang lại những hợp đồng tỷ đô để hấp dẫn những tay đại đầu tư.
Để tăng luồng tiền đầu tư vào nông nghiệp, các nhà tài chính và nông dân sẽ phải học hỏi lẫn nhau rất nhiều. Những nhà quản lý tiền bạc cần quen với việc chân lấm tay bùn và tìm hiểu thêm về các hoạt động sản xuất. Với kinh nghiệm dồi dào, nông dân hẳn sẵn lòng chia sẻ cách nuôi gà với Wall Street. Và những người nông dân cũng cần nỗ lực hơn để thu hút luồng tài chính, ví dụ bằng cách tìm kiếm các hợp đồng tài chính mà nhà đầu tư có chung động lực với họ, để tạo nên các liên doanh.
Các nhà đầu tư cũng cần tách bạch những kỳ vọng. Đầu tư vào nông nghiệp cần nhiều kiên nhẫn nên không phù hợp với lối đầu tư ăn xổi ở thì. Lý thuyết đầu tư thì đơn giản, như Mark Twain từng nói rất lâu về trước: “Mua đất đi, đất chẳng sinh sôi ra thêm nữa đâu”.
Theo The Economist (gappingworld.com)