Nguồn: Viện Chính sách và Chiến lược PTNNNT

Theo dự đoán của Reuters, nền kinh tế khu vực Eurozone sẽ giảm trở lại trong quý IV/2020, nhưng khi vắc-xin được tiêm và với kỳ vọng được hỗ trợ thêm từ Ngân hàng Trung ương châu Âu, dự báo tăng trưởng hàng quý cho năm tới đã được nâng lên. Chỉ số PMI tổng hợp khu vực đồng Euro đã tăng từ mức 45,3 trong tháng 11 lên 49,8 trong tháng 12 năm 2020, đánh bại kỳ vọng 45,8 của thị trường. Theo Báo cáo triển vọng kinh tế của Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD), GDP năm 2020 của khu vực đồng Euro giảm 7,5% và triển vọng ngắn hạn vẫn còn yếu. GDP Quý IV dự báo giảm gần 3%, phản ánh việc tái áp dụng các biện pháp phong tỏa nghiêm ngặt ở hầu hết các quốc gia trong khu vực. Nếu bùng phát dịch được kiểm soát hiệu quả trong ngắn hạn và niềm tin người tiêu dùng duy trì tốt, tăng trưởng GDP được dự báo ở mức 3,5% và 3,2% cho giai đoạn 2021-2022 và chỉ đạt được mức trước đại dịch vào cuối năm 2022. Các đợt bùng phát vi-rút dai dẳng và các biện pháp ngăn chặn dịch bệnh lây lan sẽ tiếp tục cản trở hoạt động kinh tế cho đến khi vắc-xin được phát triển rộng rãi. Tiêu dùng và đầu tư tư nhân sẽ bị ảnh hưởng nhiều nhất do bất ổn và lòng tin thấp. Tỷ lệ thất nghiệp dự kiến sẽ tăng đến giữa năm 2021, đạt mức hai con số, sau đó sẽ giảm dần.

Gần 5 năm kể từ khi cuộc khủng hoảng Brexit bắt đầu, Anh và Liên minh châu Âu (EU) đã đạt được thỏa thuận thương mại để xác định mối quan hệ song phương sau ngày 31/12/2020.  Một mối lo ngại lớn hơn là các điều khoản của thỏa thuận gần như chỉ tập trung vào vấn đề mua bán hàng hóa, chưa đề cập đến lĩnh vực dịch vụ vốn chiếm 80% nền kinh tế Anh. Mặc dù giao dịch hàng hóa, chiếm một nửa trong số 900 tỷ USD kim ngạch thương mại hàng năm của EU-Anh, sẽ được hưởng thuế quan 0% nhưng điều này không có nghĩa là giao dịch hàng hóa sẽ không phải đối mặt với bất cứ rào cản nào. Theo thỏa thuận các ngư dân EU được bảo đảm quyền tiếp cận các vùng biển của Anh trong khoảng thời gian quá độ kéo dài hơn 5 năm kể từ ngày 1/1/2021, nhưng với hạn ngạch bị cắt giảm 25% so với hiện nay. Khi thời gian quá độ trên kết thúc, quyền tiếp cận các vùng biển Anh sẽ phụ thuộc vào những cuộc đàm phán hàng năm giữa hai bên.  Trong khi đó, kể từ ngày 01/01/2021, các sản phẩm xúc xích thô, thịt băm của Anh sẽ không thể xuất khẩu sang EU được nữa. Hiệp hội các nhà chế biến thịt của Anh cho biết đây là một trong những vấn đề gây lo ngại đối với nước này.

Về phía Việt Nam, Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - Vương quốc Anh (UKVFTA) đã được ký kết và chính thức có hiệu lực từ 23h ngày 31/12/2020, đánh dấu bước khởi đầu mới trong quan hệ đối tác chiến lược được hai nước thiết lập 10 năm nay. UKVFTA Không những đóng vai trò đảm bảo thương mại giữa Việt Nam và Vương quốc Anh không bị gián đoạn tại thời điểm kết thúc giai đoạn chuyển tiếp Brexit (Anh rời Liên minh châu Âu – EU), mà còn được kỳ vọng sẽ trở thành động lực thúc đẩy quan hệ hai nước một cách toàn diện và sâu rộng hơn, là cơ sở vững chắc để duy trì và củng cố quan hệ đối tác chiến lược Việt Nam-Vương quốc Anh trong tương lai. Thỏa thuận này cũng là cơ sở để hai bên thúc đẩy các khuôn khổ hợp tác khu vực và đa phương khác. Từ ngày 1/1/2021, UKVFTA sẽ tác động tích cực ngay cho các doanh nghiệp của Việt Nam và Anh với việc cắt giảm thuế quan đáng kể cho hơn 70% hàng xuất khẩu từ Việt Nam sang Anh và ở chiều ngược lại là 65%, trong đó nhiều hàng hóa sẽ được hưởng thuế suất 0%. Và sau 6 năm, trên 99% hàng hóa hai nước sẽ có mức thuế 0%. Với tính chất tương hỗ cao của hai nền kinh tế, UKVFTA sẽ giúp kim ngach thương mại song phương tăng trưởng mạnh mẽ thời gian tới theo tinh thần “cùng thắng”.

Vào ngày 14 tháng 12 năm 2020, Ủy ban Châu Âu đã công bố Quy định thực hiện của Ủy ban 2020/2087 liên quan đến việc không gia hạn hoạt chấtmancozeb. Quy định có hiệu lực sau 20 ngày, có nghĩa là mancozeb sẽ không còn được chấp thuận như một chất hoạt động ở cấp độ EU kể từ ngày 4 tháng 1 năm 2021. Các quốc gia thành viên có cho đến ngày 4 tháng 7 năm 2021 để rút lại tất cả các giấy phép cho các sản phẩm bảo vệ thực vật có chứa mancozeb. Thời gian gia hạn để nông dân sử dụng hết dự trữ các sản phẩm có mancozeb sẽ kết thúc vào ngày 4 tháng 1 năm 2022. Riêng Cơ quan An toàn Thực phẩm Châu Âu đã thông báo về việc bắt đầu quá trình xem xét các Mức dư lượng Tối đa (MRLs) cho mancozeb vào ngày 15 tháng 12 năm 2020.

Theo trang tin EURACTIV.com, các cuộc đàm phán giữa Nghị viện châu Âu và các nước thành viên Liên minh châu Âu (EU) về quỹ phục hồi COVID-19 của khối đã kết thúc vào sáng sớm ngày 18/12, mang lại 265 tỷ euro (324,8 tỷ USD) trong tổng số 672,5 euro dành cho quá trình chuyển đổi xanh ở các nước EU.
          Theo thỏa thuận chính trị, 37% chi phí được dành riêng cho quá trình chuyển đổi xanh. Tất cả các khoản đầu tư thuộc quỹ phục hồi sẽ phải tôn trọng các ngưỡng phát thải được quy định trong phân loại tài chính xanh của EU và 100% chi tiêu sẽ tuân theo nguyên tắc "không gây tổn hại đáng kể”, được xác định trong quy định phân loại, trên thực tế sẽ loại trừ phần lớn nhiên liệu hóa thạch. Nhìn chung, quỹ phục hồi sẽ cung cấp 672,5 tỷ euro, điều chưa từng có trong các khoản vay và viện trợ không hoàn lại để hỗ trợ cải cách và đầu tư vào các nước EU. Khi văn bản này có hiệu lực, các nước thành viên EU có thể đệ trình các kế hoạch và khả năng phục hồi bằng các cải cách và đầu tư đã lên kế hoạch của họ. Cùng với ngân sách hàng năm 1.100 tỷ euro sắp tới của EU, liên minh này sẽ có khả năng chi tiêu 1.800 tỷ euro trong bảy năm tới (2021-2027), đây là điều chưa từng có.

Ba Lan là thị trường lớn nhất của Trung và Đông Âu về các sản phẩm thực phẩm và đồ uống. Với dân số hơn 38 triệu người, Ba Lan là một thị trường đang phát triển và khả thi cho thực phẩm và nông sản. Sau đợt bùng phát COVID-19 vào đầu năm 2020 và các biện pháp kiểm soát tiếp theo, việc phân phối thực phẩm và đồ uống và nhu cầu của người tiêu dùng đã thay đổi một cách linh hoạt. Trong khi lĩnh vực nhà hàng và khách sạn của Ba Lan gặp nhiều khó khăn trong suốt đại dịch, lĩnh vực bán lẻ thực phẩm, đặc biệt là các nền tảng bán hàng và giao hàng trực tuyến, đã tăng mạnh. Theo các chuyên gia lĩnh vực thực phẩm, hầu hết các doanh nghiệp sẽ bắt đầu phục hồi sau đại dịch vào năm 2022. Tổng kim ngạch nhập khẩu thực phẩm và nông sản năm 2019 của Ba Lan trị giá hơn 26 tỷ đô la. Ba Lan phản đối việc sử dụng công nghệ gen (GE) trong nông nghiệp. Mặc dù về mặt kỹ thuật, khung pháp lý hiện hành cho phép hạt giống của GE được đưa vào thương mại, nhưng luật quy định không thể trồng chúng. Đạo luật Thức ăn chăn nuôi năm 2006 của Ba Lan bao gồm các điều khoản cấm thức ăn chăn nuôi có chứa thành phần GE. Vào tháng 12 năm 2020, Chính phủ Ba Lan (GOP) đã ban hành hoãn hai năm các điều khoản cấm các nguyên liệu thức ăn chăn nuôi của GE, bao gồm cả bột đậu nành của Mỹ, cho đến ngày 01 tháng 01 năm 2023. Các điều khoản này chưa bao giờ được thực thi và đã bị hoãn lại vài lần trước đó kể từ năm 2006.

Tương tự, Hungary là một trong những nước phản đối của công nghệ sinh học nông nghiệp trong Liên minh châu Âu, duy trì tình trạng không có GE của đất nước là ưu tiên của Chính phủ trong khi đó Tây Ban Nha vẫn là nước trồng ngô biến đổi gen (GE) lớn nhất trong Liên minh Châu Âu và là nước tiêu thụ chính ngô GE và các sản phẩm đậu tương làm thức ăn gia súc. Quốc gia này có truyền thống bảo vệ cách tiếp cận dựa trên khoa học đối với công nghệ sinh học nông nghiệp. Các bên liên quan trong lĩnh vực nông nghiệp vẫn lo lắng về những hậu quả tiềm ẩn mà Tòa án Công lý Liên minh Châu Âu (EUCJ) phán quyết về các kỹ thuật chăn nuôi mới (NBT) sẽ ảnh hưởng đến nghiên cứu và khả năng cạnh tranh nông nghiệp của Tây Ban Nha.

Vào ngày 1 tháng 1 năm 2021, Vương quốc Anh sẽ chịu trách nhiệm đánh giá rủi ro và phê duyệt các ứng dụng mới cho các sản phẩm của công nghệ gen. Vương quốc Anh đã giữ lại tất cả các quy định của EU liên quan đến việc trồng trọt "Sinh vật biến đổi gen (GMO)" và nhập khẩu các sản phẩm thức ăn và thực phẩm "GMO". Tuy nhiên, những tuyên bố gần đây của các chính trị gia cấp Nội các cho thấy sự sẵn sàng để điều chỉnh các sản phẩm có nguồn gốc từ biến đổi gien.

Vào ngày 3 tháng 12 năm 2020, EU đã công bố Thỏa thuận giữa EU và Trung Quốc về chỉ dẫn địa lý (GIs) trên Tạp chí chính thức của mình. Hiệp định này sẽ mở rộng sự bảo hộ ở Trung Quốc cho 275 sản phẩm được sản xuất tại EU. Các sản phẩm bao gồm pho mát feta, pho mát asiago, ô liu kalamata, rượu vang marsalz... Dự kiến Hiệp định sẽ có hiệu lực vào ngày 1/2/2021.

Vào ngày 18 tháng 12 năm 2020, Ủy ban Châu Âu đã công bố một lộ trình phác thảo ý định xem xét các quy tắc của EU đối với vật liệu tiếp xúc với thực phẩm. Vật liệu tiếp xúc với thực phẩm (‘FCM’) bao gồm bao bì thực phẩm, các vật dụng gia đình hàng ngày như đồ dùng nhà bếp và bàn ăn cũng như máy móc và bề mặt được sử dụng trong sản xuất, chuẩn bị, bảo quản, vận chuyển và phân phối thực phẩm. Sáng kiến ​​này nhằm hiện đại hóa các quy tắc. Thời gian bình luận hiện đang mở cho các bên liên quan đến ngày 29 tháng 1 năm 2021.

Vào ngày 14 tháng 12 năm 2020, Ủy ban Châu Âu đã tiến hành một cuộc tham vấn cộng đồng về các sửa đổi có thể có đối với luật phụ gia thức ăn chăn nuôi của EU. Ủy ban sẽ tiến hành đánh giá tác động để đánh giá xem có cần điều chỉnh gì không nhằm điều chỉnh tốt hơn quy định về phụ gia thức ăn chăn nuôi với Chiến lược Thỏa thuận Xanh và từ trang trại đến bàn ăn (Farm to Fork) của EU. Các bên liên quan có ý kiến ​​cho đến ngày 25 tháng 1 năm 2021.

Năm 2020/21, sản lượng cam quýt của EU dự kiến ​​sẽ tăng 7,5% so với năm trước lên 11,4 triệu tấn Điều kiện thời tiết thuận lợi ở các nước sản xuất cam quýt hàng đầu của EU và sự phục hồi so với mùa trước là nguyên nhân dẫn đến sản lượng cam quýt của EU dự kiến ​​sẽ tăng. Sự phục hồi trong sản xuất của EU và nhu cầu toàn cầu cao hơn đối với cam quýt có nguồn gốc từ đại dịch COVID-19 có thể khuyến khích xuất khẩu của EU sang các thị trường chiến lược và không khuyến khích nhập khẩu của EU. Các thị trường xuất khẩu chiến lược cam quýt EU tiếp tục là Canada, Trung Đông và Trung Quốc, tiếp theo là Thụy Sĩ, Na Uy và Serbia. Các mức thuế bổ sung liên quan đến các vụ kiện của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) đối với trợ cấp máy bay được cho là sẽ tiếp tục tác động đến thương mại cam quýt theo cả hai cách. Ngoài ra, các điều khoản của mối quan hệ EU-Anh mới cũng có thể ảnh hưởng đến xuất khẩu cam quýt của EU sang Anh.

Theo báo cáo triển vọng ngành nông nghiệp 2020 của EU mới đây, thịt gia cầm dự kiến là loại thịt duy nhất tăng tưởng trong giai đoạn 2020-2030, ở mức 620 nghìn tấn (hoặc tương đương 4,6%). Nhu cầu về thịt gia cầm của EU đã tăng liên tục trong nhiều năm do người tiêu dùng cho rằng thịt gia cầm tốt cho sức khỏe hơn. Bên cạnh đó, các biện pháp chống dịch COVID-19 cũng góp phần củng cố tầm quan trọng của  thịt gia cầm trong kiểm soát chi tiêu và sự tiện lợi cho các gia đình khi nấu ăn tại nhà.  Mức tiêu thụ thịt gia cầm bình quân đầu người của EU, dự kiến ​​sẽ đạt 24,6 kg trên đầu người vào năm 2030 (tăng 1,2 kg so với năm 2020). Nhiều khả năng người tiêu dùng EU có thể không quay trở lại sử dụng thịt lợn ngay cả khi thịt lợn trở nên sẵn có hơn do lượng xuất khẩu sang châu Á ít hơn.

Về tình hình xuất khẩu NLTS của Việt Nam sang EU: Các mặt hàng xuất khẩu chủ yếu của Việt Nam sang EU là thủy sản, hạt điều, cà phê, gỗ và các sản phẩm gỗ. EVFTA chính thức thực thi vào đầu tháng 8/2020 đã tạo ra nhiều cơ hội xuất khẩu cho các sản phẩm nông sản của Việt Nam, tuy nhiên những tác động về mặt xuất khẩu vẫn chưa được vững chắc. So với tháng trước, kim ngạch xuất khẩu NLTS sau khi tăng 14,39% vào tháng 10/2020, đã giảm 19% vào tháng 11/2020, đổng cộng 273 triệu USD, giảm 15% so với cùng kỳ. So với tháng 10/2020, tất cả các mặt hàng NLTS đều có kim ngạch xuất khẩu giảm, đặc biệt là gạo giảm 53%, thịt giảm 50%, thủy sản giảm 27%, cà phê giảm 23%, hạt tiêu, mây tre đan, cao su giảm khoảng 18- 19%. So với cùng kỳ, ngoại trừ  một số mặt hàng như sản phẩm từ cao su tăng 69, mây tre đan, chè, chè hạt tiêu tăng ở mức 10-13%, các mặt hàng xuất khẩu khác đều giảm đặc biệt là thịt và các sản phẩm thịt giảm nhiều nhất ở mức 71%, tiếp đến là cà phê 38%, gỗ và các sản phẩm gỗ giảm 23% Nguyên nhân một phần có thể do làn sóng Covid-19 thứ hai xảy ra tại châu Âu với diễn biến ngày càng phức tạp. (chi tiết tại báo cáo và phụ lục đính kèm).

Bản tin chi tiết xem tại đây.